*** 2022-2023 Bahar Dönemi SUI 343 Çağdaş Siyasi Düşünceler syllabus için tıklayınız…
1. Hafta – Giriş: Siyaset, Felsefe, Sosyoloji
– Film: Instinct (Yön. Jon Turtletaub, 1999)
– Podcast: University of Oxford, Podcasts, Modernism and Post-Modernism
“Çağdaşlık” Kavramı
- Çağdaşlık sözcüğü ile anılan kavram bir mekan mı, yoksa bir zaman mı sorunudur?
- Pozitivizmin bugünkü çağdaşlıktaki payı nedir?
- Çağdaşlığı gözlemleme amacındaki bilim insanı hangi kaynaklara başvurmalıdır?
- Modern devlet ile çağdaşlık arasında sarsılamaz bir bağdan söz edilebilir mi?
- Modern hukuk çağdaşlığın neresindedir?
- Evrensel ile tikel ayrımı, çağdaşlık tartışmalarına nasıl adapte edilebilir?
“Siyasal” Kavramı
- Siyasal olan nedir?
- Farklı siyaset seçeneklerini bir ortak paydada buluşturan temel amaç ne olabilir?
- Toplumsallık olmadan siyaset olabilir mi?
- Bir düzen sağlama yöntemi olarak siyaset neden ve nasıl çağdaşlık tartışmalarına dahil edilmelidir?
“Düşünce” Kavramı
- Felsefe nedir?
- Filozof kimdir?
- Felsefeyi bilimden ne ayırır? Neden bu iki kavram birbirinden ayrılmalıdır?
- Sokrates’e göre ideal yönetim yapısının başında kim bulunmalıdır? Neden?
- Platon’un ideal devletini besleyen varlıklar-formlar dünyası ayrımı nasıl anlaşılmalıdır? Bu devlette yöneten-yönetilen ayrımı neye göre yapılır?
- Aristoteles’e göre politika nedir? Varlıkların telosu göz önüne alındığında, siyasetin ve devletin varoluş nedenleri olarak hangi kavramlara başvurulmalıdır?
- Sosyoloji nedir?
- Sosyolog kimdir?
- “Siyaset sosyolojisi”nden ne anlaşılmalıdır?
2. Hafta – Jeremy Bentham / John Stuart Mill
– Film: Bir Zamanlar Anadolu’da (Yön. Nuri Bilge Ceylan, 2011)
– Podcast: BBC4, In Our Time, Utilitarianism
Jeremy Bentham (1748 – 1832)
- Bentham’a göre fayda (utility) nedir, nasıl hesaplanır?
- Faydacılık (Utilitarianism) neden bir ahlak yaklaşımı olmak zorundadır?
- Sonuççuluk (consequentialism) ne anlama gelir?
- Bentham’da toplum ile birey arasındaki ilişki nasıl tanımlanmaktadır?
- Bentham’a göre “haz prensibi” (pleasure principle) nedir?
- Hayattaki iki egemen gücün (haz ve acı) hesaplanma yöntemi, Hedonist Calculus, nasıl kullanılır?
- Bentham’a göre hazların ve acıların birbirine geçişkenliği ve eşitliği neden önemlidir?
- Bentham’a göre adalet nedir, bir toplumda adalet nasıl sağlanailir?
- Panopticonnedir?
- Bentham’ın toplumunda ne zaman ceza verilir?
John Stuart Mill (1806 – 1873)
- Mill’in Faydacılık anlayışı ile Bentham’ın Faydacılık anlayışını birbirinden ayıran temel noktalar nelerdir?
- “En Büyük Mutluluk Prensibi”nde (Greatest-Happiness Principle) mutluluk hangi kriterlere dayanarak tanımlanmaktadır?
- Mill’in faydacı yaklaşımında, zihinsel hazların bedensel hazlardan daha fazla öne çıkartılmasının nedeni nedir?
- Basit hazlar (simple pleasures) ile yüksek hazlar (high pleasures) arasındaki farklar nasıl ve kimler tarafından belirlenir?
- Mill bir elitist midir?
- Mill’e göre özgürlük (liberty) nedir?
- Mill’e göre bireyin özgürlüğü ne zaman ve hangi koşulda kısıtlanabilir?
- “Çoğunluğun tiranlığı” (tyranny of majority) nedir?
- Ahlak, devlet ve diğer kontrolcü kurumlar nasıl evrensel baskı yöntemleri oluşturur?
- Liberalizm-Sosyalizm skalasında, Mill’i hangi uca daha yakın konumlandırırsınız? Neden?
3. Hafta – Ludwig von Mises / Friedrich von Hayek / Robert Nozick / Murray Rothbard
– Film: A Scanner Darkly (Yön. Richard Linklater, 2006)
– Podcast: BBC4, In Our Time, Libertarian Theory
Ludwig von Mises (1881 – 1973)
- Praxeologynedir?
- Mülkiyet nedir?
- Mises’e göre insan eylemi (human action) neden bilimin analiz nesnesi olmalıdır?
- Kapitalist üretim süreçlerinde açığa çıkan bilginin merkezsizliği neden önemlidir?
- Kapitalist üretime yönelik müdahaleler neden anti-demokratiktir?
Friedrich von Hayek (1899 – 1992)
- Metodolojik bireycilik (methodological individualism) nedir?
- Kapitalizm ile üretime dair bilgi kanallarının açılması arasındaki ilişki nasıl kurulabilir?
- Catallaxynedir?
- Serbest piyasa ile adalet arasında nasıl bir ilişki mevcuttur?
- Hayek’e göre özgürlük nedir? Bireysel özgürlük ile ekonomik özgürlük arasındaki ilişki nasıl kurulur?
Ayn Rand (1905 – 1982)
- Objektivizm (objectivism) nedir?
- Objektivist etik ne anlama gelmektedir?
- Ahlaki bireycilik nedir?
- Rand’a göre kişisel mutluluk ile ahlak arasındaki bağlantı nasıl kurulmalıdır?
Murray Rothbard (1926 – 1995)
- Anarko-kapitalizm nedir? Tüm liberterler anarko-kapitalist midir?
- Devletin sermaye lehine ortadan kaybolması neden gereklidir?
- Hukuk ve güvenlik gibi konular dahil olmak üzere tüm toplumsal görevlerin devletten alınıp özel teşebbüse devredilmesi neden gereklidir?
- Kayıt-dışı ekonominin savunusu nasıl yapılabilir?
- Serbest piyasada gönüllülük esası ne anlama gelmektedir?
Robert Nozick (1938 – 2002)
- Nozick’in Faydacılık eleştirisinde yönelttiği temel sorular nelerdir?
- Nozick’e göre mülkiyet hakkı neden önceliklidir?
- Liberterlik (Libertarianism) nedir?
- Minarşizm nedir?
- Yetkilenme kuramının (entitlement theory) varsayımları nelerdir?
- İnsanın kendine-sahip-olması (self-ownership) ne demektir?
- Nozick’in aktarım ilkesine göre kazanımların elde edilmesi ve adaletli olarak dağıtılması için ön koşullar nelerdir?
- Wilt Chamberlain örneği neyi anlatır?
- Devletin rolü Nozick’in teorisinde nasıl sınırlanır? Devlet bir yeniden-düzenleme aracı olabilir mi?
4. Hafta – John Rawls
– Film: Hotaru no haka (Yön. Isao Takahata, 1988)
– Podcast: BBC4, A History of Ideas, What Is Justice?
John Rawls (1921 – 2002)
- A Theory of Justice(1975) kitabında sunulduğu şekliyle “başlangıç pozisyonu” (original position) varsayımı neyi anlatmaktadır?
- Başlangıç durumunda alınan bireysel (çıkarcı) kararlar neden toplumsal sonuçlara ulaşır?
- “Cehalet örtüsü” (veil of ignorance) nedir?
- Başlangıç durumunda ve cehalet örtüsü altında “hakkaniyet olarak adalet” (justice as fairness) neden kaçınılmazdır?
- Rawls’un tanıttığı rasyonel seçim ve oyun teorisine göre maxi-min stratejisi bireyler için neden en mantıklı seçim kabul edilmektedir?
- Rawlscu düşüncede sivil toplum nasıl oluşur?
- Rawls’un birbirini sırasıyla bağlayan (lexiconographic) sosyal adalet prensipleri nelerdir?
- Farklılık ilkesi (the difference principle) nedir?
- Toplumda “dezavantaj” ve “pozitif hak” kavramları nasıl ve kimler tarafından tanımlanır?
- Rawls’un liberal toplumu ile John Stuart Mill’in liberal toplumu arasında ne tür farklılıklar vardır?
- Bir liberter ve bir Marksist, hangi noktalarda Rawls’un sosyal adalet anlayışını eleştirebilir?
- John Gray’in “iyi yaşam” (good life) anlayışının Rawls’a getirdiği temel eleştiriler nelerdir?
5. ve 6. Haftalar – Antonio Gramsci / Louis Althusser / Nicos Poulantzas
– Film: Kynodontas (Yön. Yorgos Lanthimos, 2009)
– Podcast: BBC4, In Our Time, Marx
– Podcast: Bob Jessop, Lectures On Gramsci, Antonio Gramsci
– Podcast: Tara Brabazon, Theoretical Times, Louis Althusser
– Podcast: C.H. Thompson, A Level Sociology, Theories of the State (neo-Marxists)
Antonio Gramsci (1891 – 1937)
- Gramsci’nin Karl Marx’a (1818-1883) ait örtük siyaset teorisine temel katkıları nelerdir?
- Gramsci’nin tarihselciliği (historicism) nasıl tanımlanabilir?
- Gramsci, Marx’taki yapı (structure/base) – üstyapı (superstructure) ilişkisini nasıl yeniden-kurar?
- Sivil toplum (civil society) ile siyasal toplum (political society) arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
- Kapitalist devletin varlık amacı nedir? Sınıf bilinci kavramı üzerinden devlet nasıl meşrulaştırılır?
- Hegemonya (hegemony) nedir?
- Zor (coercion) ile rıza (consent) araçları arasındaki ilişki nasıl kurulur?
- Egemen sınıf ile baskı altındaki sınıf arasındaki ilişkilere atıfla pasif devrim (passive revolution) ve karşı-devrim (counter-revolution) süreçleri birbirinden nasıl ayrılır?
- Tarihsel blok (historical bloc) nedir?
- Hegemonya krizleri ne zaman ortaya çıkar?
- Manevra savaşı (war of maneuver) ile mevzi savaşı (war of position) arasında hangi farklar bulunmaktadır?
- Gramsci’ye göre devletin kuşatılması (surrounding of the state) süreci nasıl gerçekleşebilir?
- Organik aydınların (organic intellectuals) pasif ve karşı devrim süreçlerindeki rolleri nelerdir?
Louis Althusser (1918 – 1990)
- Yapısalcılık (Structuralism) nedir?
- Althusser’in yapısalcı Marksizm’i hangi temel argümanlar üzerine kuruludur?
- Althusser’in öznecilik (subjectivism), varoluşçuluk (existentialism) ve tarihselcilik (historicism) kavramlarına yönelttiği eleştiriler nelerdir?
- Althusser, Gaston Bachelard’ın (1884-1962) kullandığı epistemolojik kopuş (epistemological break) kavramını kendi teorisine nasıl adapte etmiştir?
- Siyasi ve ideolojik yapıların, ekonomik yapıdan görece özerkliği (relative autonomy) ne anlama gelmektedir?
- Üretim ilişkilerinin yeniden-üretimi (re-production) Althusser’in teorisinde neden merkezi bir yerde bulunur?
- İdeoloji nedir?
- İdeoloji tarihsel midir?
- İdeolojinin öznesi ile Althusser’in öznesi birbirlerinden nasıl ayrışır?
- Öznenin ideoloji tarafından çağırılması (interpellation) ne anlama gelmektedir?
- Devletin Baskıcı Aygıtı (Repressive State Apparatus) nedir? Nasıl işler?
- Devletin İdeolojik Aygıtları (Ideological State Apparatuses) nelerdir? Nasıl işler?
- Althusser’in öngördüğü devletin sönmesi (withering away of the state) süreci nasıl gerçekleşebilir?
Nicos Poulantzas (1936 – 1979)
- Poulantzas’ın Marksist siyaset teorisine temel katkısı hangi alanda olmuştur?
- Sınıf mücadeleleri ile devlet aygıtları arasındaki ilişkinin hangi nitelikleri Poulantzas’ın yapısalcı-Marksist devlet teorisinde öne çıkmaktadır?
- Literatürde “Ralph Miliband (1924-1994) – Nicos Poulantzas Tartışması” olarak anılan tartışmanın ana argümanları nelerdir?
- Erken-dönem Poulantzas’ta,
- kapitalist devlet ile sivil toplum arasında bir bağlantıdan söz edilebilir mi?
- devletin varlığının emeğin toplumsallaşması ile emekçinin bireyselleşmesi süreçlerine katkısı nelerdir?
- devleti analizin merkezine yerleştirmek yapı ile üst-yapı arasındaki klasik Marksist bağlantıyı nasıl etkilemiştir?
- devletin hukuki-siyasal aygıtlarının sınıf mücadelelerine etkisi nasıl olmaktadır?
- “genel çıkar” nedir?
- “siyasal sınıf çatışması” nedir?
- ideolojinin sınıf ilişkilerindeki rolü nasıl tanımlanabilir?
- devletin kısa dönemli ve uzun dönemli stratejileri birbiriyle uyumlu olmak zorunda mıdır?
- Geç-dönem Poulantzas’ta,
- kapitalist devlet ile sivil toplum arasında bir bağlantıdan söz edilebilir mi?
- sınıf mücadeleleri nerede gelişmektedir?
- devlet aygıtları ile toplumsal yeniden-üretim arasında nasıl bir ilişki mevcuttur?
- devlet aygıtlarının kendilerine ait bir iktidarından söz edilebilir mi?
- siyasal olan (the political) ile ekonomik olan (the economic) arasındaki temsili ayrıştırma hangi araçlarca sağlanmaktadır?
- demokrasinin rolü nedir?
- “güçler dengesinin yoğunlaşması” olarak tanımlanan devlet nasıl sınıf mücadelesinin öznesi haline gelmiştir?
7. Hafta – Anarşizm – ler
– Film: Blade Runner (Yön. Ridley Scott, 1982)
– Podcast: BBC4, In Our Time, Anarchism
William Godwin (1756 – 1836)
- Rasyonalist anarşizm nedir?
- Toplam refah anarşist bir yapı içerisinde nasıl arttırılabilir?
- Godwin’e göre toplumsal sözleşme neden adaletsizdir?
- Godwin’i bir “faydacı” olarak görebilmek mümkün müdür?
- Godwin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?
Pierre-Joseph Proudhon (1809 – 1865)
- Toplumsal eşitsizlik ile siyasal eşitsizlik arasındaki fark nedir?
- Proudhon’a göre mülkiyet neden ‘hırsızlıktır’?
- Pozitif anarşi nedir?
- Adaleti ve eşitliği arayan insan, özgürlüğüne düşkünlüğü ve ego-merkezliliğini nasıl alaşağı edebilir?
- Proudhon’a göre anarşi nedir?
- “Bireyler federasyonu” nasıl inşa edilebilir?
- Proudhon’un anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?
Max Stirner / Johann Kaspar Schmidt (1806 – 1856)
- Mutlak tekçilik (egoism) nedir?
- Stirner’ın “biricik” (the unique / the ego) tanımı nasıldır?
- Stirner’a göre yabancılaşma nedir?
- Diriliş (insurgence) nasıl gerçekleşebilir?
- Bireyci/tekçi anarşizmin toplumsal anarşizmden farkı nedir?
- Silahlı ve kanlı eylem hangi durumlarda Stirner tarafından meşru görülmektedir?
- “Egoistler birliği” nasıl inşa edilebilir?
- Stirner’ın anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?
Mihail Bakunin (1814 – 1876)
- Sosyalizm ile anarşizm arasındaki ortaklıklar ve farklılıklar nelerdir?
- Kolektivist anarşizm nedir?
- İnsanın doğasındaki hayvansallık ile akıl arasındaki diyalektik nasıl çözüme kavuşturulabilir?
- Komünler birliği nasıl oluşur? Ön-koşulları nelerdir?
- Komün-içi ya da komünler-arası liderlerden söz edilmeli midir?
- Tüketim neden emek hırsızlığı olarak kabul edilmelidir?
- Bakunin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?
Pyotr Kropotkin (1842 – 1921)
- Mutsuz insan’ın mutlu insan’a doğru evrilmesi nasıl gerçekleşebilir?
- Karşılıklı yardımlaşma (mutual aid) nedir?
- Kropotkin’e göre her türlü maddenin ve fikrin toplumsal olması, anarşizmi neden zorunlu kılar?
- İstimlak/kamulaştırma ve müsadere nedir?
- Hareketsizlik anarşizm için neden tehlikelidir?
- Kropotkin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?
8. Hafta – Carl Schmitt / Hannah Arendt
– Film: Whiplash (Yön. Damien Chazelle, 2014)
– Podcast: BBC4, In Our Time, Hannah Arendt; What’s Left of Philosophy, Carl Schmitt
Carl Schmitt (1888 – 1985)
- Schmitt’e göre 20. yüzyılın “somut yaşam felsefesi”ni oluşturan ana etmenler nelerdir?
- Temel değerlerin inşa edildiği “merkezi alanlar” hangileridir?
- Schmit’e göre demokrasi ile parlamentarizm arasında a priorivarsayılan bağ neden sorunludur?
- Liberal düşünce geleneğinin üzerine inşa edildiği Romantizm ve Aydınlanmacı Rasyonalizm, insanın özünü neden ‘yanlış’ tanıtmaktadır?
- Siyaset Felsefesi (Political Philosophy) ile Siyasal İlahiyat (Political Theology) neden birbirinden ayrılmalıdır?
- Schmitt’e göre “egemen” kimdir?
- Komiseryal diktatörlük ile egemen diktatörlük arasında hangi farklar bulunmaktadır?
- Karşıtların Birliği (Complexio Oppositorum) nedir? Bu birliğin üçlü yapısını (the triadic structure) oluşturan Devlet, Hareket ve Halk (State-Movement-People) arasında nasıl bir ilişki öngörülmektedir?
- “Siyasal” (the Political) kavramı “siyaset”ten (Politics) nasıl ayrılır?
- Siyasal ontoloji neden epistemolojiden daha önemlidir?
- Siyasal olanın “olasılığı” hangi sonuçları doğurmaktadır?
- Siyasal “karar” (decision), siyasal olan ve devlet kavramları nasıl bir arada değerlendirilebilir?
- Siyasal Varoluşçuluk (Political Existentialism) nedir?
- Dost-Düşman (Friend-Enemy) ayrımı neden siyasal olanın merkezinde yer alır?
- Çıplak Hayat (Bare Life) nedir?
- Düşman kavramı ile kimliklenme (identification) süreci arasında neden bir bağlantı kurulmalıdır?
- Egemen’in kimliklenme süreçlerinde rolü nedir?
- Totaliter devlet neden kaçınılmaz ve gerekli olmalıdır?
- İç savaş ile kolonyal savaş arasında hangi farklar bulunmaktadır?
Hannah Arendt (1906 – 1975)
- Arendt’in modernizmi ele alış biçimine göre, siyaset felsefesinin Platon’dan yirminci yüzyıla kadarki döneminin yeniden ele alınmasını gerektiren gelişmeler nelerdir?
- Arendt’in gelenekselci, liberal ve komüniteryan ekollere yönelttiği başlıca eleştiriler nelerdir?
- Arendt’in siyaset teorisinin merkezinde yer alan vita activakavramı neyi ifade etmektedir?
- Vita activa’yı meydana getiren Emek (Labor), İş (Work) ve Eylem (Action) etkinlikleri arasındaki farklar nelerdir?
- Özel Alan (Private Sphere) ile Kamusal Alan (Public Sphere) birbirinden nasıl ayrılır?
- Kamusal alan nasıl ortaya çıkar?
- Siyaset ile kamusal alan neden birbirine bağlıdır?
- Siyasetin varlık sebebi nedir?
- Kanaat (doxa) nedir?
- Bir kamusal alandaki kanaatlerin çoğulluğu (plurality) neden siyasetin olmazsa olmaz koşuludur?
- Arendt’in kanaat-temelli politik rasyonalitesine dair “temsili düşünme” (representative thinking) ve “genişlemiş zihniyet” (enlarged mentality) kavramları nasıl tanımlanabilir?
- Tartışmacı Cumhuriyetçilik nedir?
- Kamusal alan ile barışık bir cumhuriyet modeli nasıl inşa edilebilir?
- Arendt’e göre temsili demokrasi neden sorunlu bir siyaset biçimidir?
- Arendt’te anayasa yapımı nasıl gerçekleşir?
- Totalitarizm nedir? Totaliter politikaları ortaya çıkaran koşullar nelerdir?
- Yirminci yüzyıl ulus devletlerinin totaliter siyasetlerine örnek olarak hangi olaylar sıralanabilir?
9. ve 10. Haftalar – Jürgen Habermas / Frankfurt Okulu
– Film: Abre Los Ojos (Yön. Alejandro Amenábar, 1997)
– Podcast: BBC4, In Our Time, The Frankfurt School
Jürgen Habermas (1929 – …)
- Ahlak ile etik arasında nasıl bir ayırım yapılmalıdır?
- İletişimsel eylem (communicative action) nedir? İletişimsel eylemin normları nelerdir?
- Araçsal akıl’dan iletişimsel akla (communicative reason) nasıl geçilebilir?
- Kamusal alan (public sphere) halkın egemenliği ile özgürlükleri arasındaki gerilimi nasıl çözebilir?
- Söylem etiği (Diskursethik) nedir? Bu etiğin gereklilikleri nelerdir?
- Yaşam-dünyası (Lebenswelt) nedir? Toplumsal bileşenleri nelerdir?
- Habermas’ın Joseph Schumpeterci (1883-1950) minimal/prosedürel demokrasi kavramına yönelik eleştirileri nelerdir?
- Müzakereci/tartışmacı demokrasi (deliberative democracy) nasıl gerçekleşebilir? Bu modelde temsil hakkı kimlere verilmektedir?
- Müzakereci demokrasi modelinde devletin rolü ne olacaktır?
- Habermas’a göre toplumsal evrim süreçleri ile meşruiyet krizleri (legitimacy crises) arasında ne tür bir ilişki mevcuttur?
- Şu anda modernliğin liberal kapitalist aşamasında mı, yoksa örgütlenmiş kapitalist aşamasında mı yer almaktayız?
- Bugün bir siyasal meşruiyet krizinden söz edilebilir mi? Bu krizi aşmak için müzakereci demokrasi uygulanabilir bir model olabilir mi?
- Habermas’ın anti-modernistlik ve muhafazakarlıkla suçladığı post-yapısalcı yaklaşımlar, Aydınlanma’nın henüz tamamlanmamış bir proje olduğu iddiasına ne tür yanıtlar vermektedir?
Sigmund Freud (1856 – 1939)
- Psyche nedir? Psikanalizin amacı nedir?
- Bilinç (conscious), bilinç-öncesi (pre-conscious) ve bilinçdışı (unconscious) ayrımı nasıl meydana gelir?
- Idnedir? Değişmesi mümkün müdür?
- Süper-ego nedir? Nasıl meydana gelir?
- Egonedir? Nasıl çalışır? Nasıl çalışamaz hale gelir?
- Id’in bastırılması aşamaları neden problemlidir?
- Hadım edilme kompleksi ve Oedipus Kompleksi nedir?
- Modernitenin birey üzerinde yarattığı ‘huzursuzluklar’ (discontents) nelerdir?
- Freud’un sosyal teorisi neden karamsardır?
Theodor W. Adorno (1903 – 1969) ve Max Horkheimer (1895 – 1973)
- Evrenselcilik ve totalitarizm, neden Aydınlanma sürecinin kaçınılmaz sonuçlarıdır?
- Araçsal akıl (instrumental rationality) nasıl hegemonun bir aracı haline gelir?
- Hegemonyanın oluşumunda üretim ilişkilerinin rolü nedir?
- ‘Normal’ olanı ne belirler?
- Aydınlanma’nın hedeflediği doğa kontrolü içinde, insan neden doğanın bir parçası olarak sayılmamıştır?
- İnsanın yabancılaşma süreçleri nelerdir?
- Bilginin mitleştirilmesi ve gündelik olarak (yeniden-)üretilmesi, insanın ‘hadım edilişinde’ nasıl bir rol oynamaktadır?
- Sözde-bireyselleştirme (pseudo-individualization) nasıl gerçekleşmektedir?
- Kültür endüstrisi (the culture industry) nasıl oluşur? Amaçları nelerdir? Kitle kültüründen nasıl ayrılır?
- Tekrarların ve kopyalamaların kültür endüstrisindeki rolü nedir?
- Öznelerin/bireylerin itaat etmekten haz duymaları nasıl gerçekleştirilir?
- “Realist hayaller”in doğuşu modernite için neden önemlidir?
Herbert Marcuse (1898 – 1979)
- Heideggerci Marksizm nedir?
- Negatif düşünce gücü neden önemlidir?
- Teori neden değer yargılarını da içermelidir?
- Tek-Boyutlu İnsan (One-Dimensional Man) hangi süreçler sonucunda doğmuştur?
- İşçi sınıfı neden yirminci yüzyıl itibariyle kapitalizmin bir diyalektiği değil, parçası haline gelmiştir?
- Refah devletinin ve orta sınıfların oluşmasının örgütlü-ekonominin sağlamasındaki rolü nedir?
- Siyasi iktidar ile teknik üretim aygıtı arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
- Id’in bastırılmasıyla açığa çıkan erotik enerjinin toplumsal olan her şeye yansıyor olması neden ideolojileri güçlendirmektedir?
- Ahlak nedir?
- “İyi yaşam” (the good life) vaadi, toplumsal çelişkileri ve eşitsizlikleri nasıl bertaraf etmektedir?
- Tahakkümün teknoloji olarak varlığını sürdürmesi nasıl gerçekleşmektedir?
- Tüketimin tahakküm ilişkilerindeki rolü nedir?
- Muhalefet ve devrim olasılığı bugün neden yalnızca öğrenciler, bilinçli olmayan azınlıklar, akıl hastaları ve radikal entelektüeller gibi marjinal toplulukların itici kuvvetine bağlı kalmaktadır?
- İşçi sınıfının olası bir toplumsal devrimdeki rolü ne olacaktır?
11. Hafta – Michel Foucault
– Film: Barbarian (Yön. Zach Cregger, 2022)
– Podcast: BBC4, Thinking Allowed, Michel Foucault
Michel Foucault (1926 – 1984)
- Foucault’nun siyaset teorisi alanına dahil olmasına neden olan başlıca siyasal gelişmeler nelerdir?
- Özneleştirme (subjectivization) nedir?
- Birey, bireyin kimliği ve özneleştirme süreçleri arasındaki bağlantılar, Foucault’nun hangi kavramları altında incelenebilir?
- Foucault’ya göre kimliklerin oluşumu ile toplum arasında nasıl bir bağlantı aranmalıdır?
- Foucault, modern Batı toplumlarını neden “normalleştirme toplumu” (normalization society) olarak adlandırmaktadır?
- Söylem (discourse) nedir?
- Söylemsel pratikler (discursive practices) ile söylemsel-olmayan pratikler (non-discursive practices) nasıl sınıflandırılmaktadır?
- Bireysel/toplumsal deneyimlerin içinde geliştiği bilgi alanı, iktidar alanı ve bilinç alanı hangi pratiklere atıfla ortaya çıkmaktadır?
- Bilgi (knowledge) ile iktidar (power) arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
- Foucault’nun “iktidar” kelimesi yerine “iktidar ilişkileri” terimini tercih etmesinin nedeni nedir?
- Soykütüksel tarih anlayışı (genealogy) ve tarihsel kesintiler (discontinuities) ne anlama gelir?
- Panopticon nedir?
- Modernite ile birlikte pastoral iktidardan rasyonel iktidara geçiş nasıl gerçekleşmiştir?
- ‘Egemen’ (sovereign) olanın modern dönemde ortadan kaybolmaya başlamasının altında yatan faktörler nedir?
- Kapitalizmin coğrafi dağılımı ile egemenliğin biçim değiştirmesi ya da hukuki-söylemsel iktidarın (legal-discursive power) ortadan kayboluşu arasında nasıl bir bağlantı bulunabilir?
- Cinsellik (sexuality) neden modern kapitalist devlet aygıtının kontrolü altında olmalıdır?
- Disipline edici beden politikaları (anatomo-politics) nelerdir?
- Biyo-politika (bio-politics) nedir?
- Biyo-iktidar (bio-power) nedir?
- Yönetimsellik ya da yönetim zihniyeti (governmentality) nedir?
- Dispositifnedir?
- Jeremy Bentham’ın kavramsallaştırmış olduğu Panopticonmodeli, Foucault’nun biyo-iktidar anlayışına nasıl aktarılmıştır?
- Foucault’nun siyaset teorisi post-yapısalcı bir teori olarak kabul edilebilir mi?
12. Hafta – Post-Yapısalcılık ve Siyaset
– Film: Caché (Yön. Michael Haneke, 2005)
– Podcast: Jeffrey W. Timmons, Lecture/Podcast, Jean Baudrillard; Partially Examined Life, Semiotics and Structuralism, Saussure, Levi-Strauss, Derrida
Jacques Derrida (1930 – 2004)
- Yapı (structure) nedir? Sistem (system) ve aktör (agent) kavramları ile nasıl bir ilişki içerisindedir?
- Post-yapısalcılık (post-structuralism), yapısalcılıktan (structuralism) nasıl ayrılır?
- Derrida’ya göre bir göstergeyi (sign) meydana getiren iki öge – gösteren (signifier) ve gösterilen (signified) – arasındaki ilişki nasıldır?
- Roland Barthes’ın “yazarım ölümü” (the death of the author) kavramı ile ifade ettiği öznellik anlatısına göre anlam nasıl oluşur? Metinler-arasılık (inter-textuality) nedir?
- Yapı-söküm (deconstruction) nedir?
- Ayıram (différance) nedir?
Jean Baudrillard (1929 – 2007)
- Tüketim Toplumu(Consumer Society) nedir? Ne zaman ortaya çıkmıştır?
- Tüketim ne zaman ve nasıl toplumsallaşır?
- Bir metanın kullanım değerinden (use value) ve takas değerinden (exchange value) bağımsız biçimde oluşan gösterge değeri (sign value) neyi ifade eder?
- Baudrillard “çöp sepeti uygarlığı” kavramı ile modern toplumsal hayatın hangi yönlerini anlatmaktadır?
- Kitle iletişim araçlarının çöp sepeti uygarlığının ve gösterge değerinin ortaya çıkışındaki rolleri nelerdir?
- Ne zamandan beri “araç mesajın kendisidir” (media is the message)?
- Reklamlar, televizyon kanalları, internet siteleri vb. ‘aracılar’ neye göre seçilmekte, kullanılmakta ve toplumsal hayatın değerini belirlemektedir?
- Simülakr (simulacra) nedir?
- Simülasyon (simulation) nedir?
- Hiper-gerçeklik (hyper-reality) nedir?
- Post-modernizm neden bugünkü tüketim toplumunun kültürünü inşa etmektedir?
- Tüketim toplumunda siyasetin yeri ve rolü nedir? Bugünkü toplumsal yapıdan kaçış/çıkış, bir karşı-devrim ihtimali, mümkün müdür?