çağdaş siyasi düşünceler

*** 2022-2023 Bahar Dönemi SUI 343 Çağdaş Siyasi Düşünceler syllabus için tıklayınız…

1. Hafta – Giriş: Siyaset, Felsefe, Sosyoloji

– Film: Instinct (Yön. Jon Turtletaub, 1999)

– Podcast: University of Oxford, Podcasts, Modernism and Post-Modernism

“Çağdaşlık” Kavramı

• Çağdaşlık sözcüğü ile anılan kavram bir mekan mı, yoksa bir zaman mı sorunudur?
• Pozitivizmin bugünkü çağdaşlıktaki payı nedir?
• Çağdaşlığı gözlemleme amacındaki bilim insanı hangi kaynaklara başvurmalıdır?
• Modern devlet ile çağdaşlık arasında sarsılamaz bir bağdan söz edilebilir mi?
• Modern hukuk çağdaşlığın neresindedir?
• Evrensel ile tikel ayrımı, çağdaşlık tartışmalarına nasıl adapte edilebilir?

“Siyasal” Kavramı

• Siyasal olan nedir?
• Farklı siyaset seçeneklerini bir ortak paydada buluşturan temel amaç ne olabilir?
• Toplumsallık olmadan siyaset olabilir mi?
• Bir düzen sağlama yöntemi olarak siyaset neden ve nasıl çağdaşlık tartışmalarına dahil edilmelidir?

“Düşünce” Kavramı

• Felsefe nedir?
• Filozof kimdir?
• Felsefeyi bilimden ne ayırır? Neden bu iki kavram birbirinden ayrılmalıdır?
• Sokrates’e göre ideal yönetim yapısının başında kim bulunmalıdır? Neden?
• Platon’un ideal devletini besleyen varlıklar-formlar dünyası ayrımı nasıl anlaşılmalıdır? Bu devlette yöneten-yönetilen ayrımı neye göre yapılır?
• Aristoteles’e göre politika nedir? Varlıkların telosu göz önüne alındığında, siyasetin ve devletin varoluş nedenleri olarak hangi kavramlara başvurulmalıdır?
• Sosyoloji nedir?
• Sosyolog kimdir?
• “Siyaset sosyolojisi”nden ne anlaşılmalıdır?

2. Hafta – Jeremy Bentham / John Stuart Mill

– Film: Bir Zamanlar Anadolu’da (Yön. Nuri Bilge Ceylan, 2011)

– Podcast: BBC4, In Our Time, Utilitarianism

Jeremy Bentham (1748 – 1832)

• Bentham’a göre fayda (utility) nedir, nasıl hesaplanır?
• Faydacılık (Utilitarianism) neden bir ahlak yaklaşımı olmak zorundadır?
• Sonuççuluk (consequentialism) ne anlama gelir?
• Bentham’da toplum ile birey arasındaki ilişki nasıl tanımlanmaktadır?
• Bentham’a göre “haz prensibi” (pleasure principle) nedir?
• Hayattaki iki egemen gücün (haz ve acı) hesaplanma yöntemi, Hedonist Calculus, nasıl kullanılır?
• Bentham’a göre hazların ve acıların birbirine geçişkenliği ve eşitliği neden önemlidir?
• Bentham’a göre adalet nedir, bir toplumda adalet nasıl sağlanailir?
• Panopticonnedir?
• Bentham’ın toplumunda ne zaman ceza verilir?

John Stuart Mill (1806 – 1873)

• Mill’in Faydacılık anlayışı ile Bentham’ın Faydacılık anlayışını birbirinden ayıran temel noktalar nelerdir?
• “En Büyük Mutluluk Prensibi”nde (Greatest-Happiness Principle) mutluluk hangi kriterlere dayanarak tanımlanmaktadır?
• Mill’in faydacı yaklaşımında, zihinsel hazların bedensel hazlardan daha fazla öne çıkartılmasının nedeni nedir?
• Basit hazlar (simple pleasures) ile yüksek hazlar (high pleasures) arasındaki farklar nasıl ve kimler tarafından belirlenir?
• Mill bir elitist midir?
• Mill’e göre özgürlük (liberty) nedir?
• Mill’e göre bireyin özgürlüğü ne zaman ve hangi koşulda kısıtlanabilir?
• “Çoğunluğun tiranlığı” (tyranny of majority) nedir?
• Ahlak, devlet ve diğer kontrolcü kurumlar nasıl evrensel baskı yöntemleri oluşturur?
• Liberalizm-Sosyalizm skalasında, Mill’i hangi uca daha yakın konumlandırırsınız? Neden?

3. Hafta – Ludwig von Mises / Friedrich von Hayek / Robert Nozick / Murray Rothbard

– Film: A Scanner Darkly (Yön. Richard Linklater, 2006)

– Podcast: BBC4, In Our Time, Libertarian Theory

Ludwig von Mises (1881 – 1973)

• Praxeologynedir?
• Mülkiyet nedir?
• Mises’e göre insan eylemi (human action) neden bilimin analiz nesnesi olmalıdır?
• Kapitalist üretim süreçlerinde açığa çıkan bilginin merkezsizliği neden önemlidir?
• Kapitalist üretime yönelik müdahaleler neden anti-demokratiktir?

Friedrich von Hayek (1899 – 1992)

• Metodolojik bireycilik (methodological individualism) nedir?
• Kapitalizm ile üretime dair bilgi kanallarının açılması arasındaki ilişki nasıl kurulabilir?
• Catallaxynedir?
• Serbest piyasa ile adalet arasında nasıl bir ilişki mevcuttur?
• Hayek’e göre özgürlük nedir? Bireysel özgürlük ile ekonomik özgürlük arasındaki ilişki nasıl kurulur?

Ayn Rand (1905 – 1982)

• Objektivizm (objectivism) nedir?
• Objektivist etik ne anlama gelmektedir?
• Ahlaki bireycilik nedir?
• Rand’a göre kişisel mutluluk ile ahlak arasındaki bağlantı nasıl kurulmalıdır?

Murray Rothbard (1926 – 1995)

• Anarko-kapitalizm nedir? Tüm liberterler anarko-kapitalist midir?
• Devletin sermaye lehine ortadan kaybolması neden gereklidir?
• Hukuk ve güvenlik gibi konular dahil olmak üzere tüm toplumsal görevlerin devletten alınıp özel teşebbüse devredilmesi neden gereklidir?
• Kayıt-dışı ekonominin savunusu nasıl yapılabilir?
• Serbest piyasada gönüllülük esası ne anlama gelmektedir?

Robert Nozick (1938 – 2002)

• Nozick’in Faydacılık eleştirisinde yönelttiği temel sorular nelerdir?
• Nozick’e göre mülkiyet hakkı neden önceliklidir?
• Liberterlik (Libertarianism) nedir?
• Minarşizm nedir?
• Yetkilenme kuramının (entitlement theory) varsayımları nelerdir?
• İnsanın kendine-sahip-olması (self-ownership) ne demektir?
• Nozick’in aktarım ilkesine göre kazanımların elde edilmesi ve adaletli olarak dağıtılması için ön koşullar nelerdir?
• Wilt Chamberlain örneği neyi anlatır?
• Devletin rolü Nozick’in teorisinde nasıl sınırlanır? Devlet bir yeniden-düzenleme aracı olabilir mi?

4. Hafta – John Rawls

– Film: Hotaru no haka (Yön. Isao Takahata, 1988)

– Podcast: BBC4, A History of Ideas, What Is Justice?

John Rawls (1921 – 2002)

• A Theory of Justice(1975) kitabında sunulduğu şekliyle “başlangıç pozisyonu” (original position) varsayımı neyi anlatmaktadır?
• Başlangıç durumunda alınan bireysel (çıkarcı) kararlar neden toplumsal sonuçlara ulaşır?
• “Cehalet örtüsü” (veil of ignorance) nedir?
• Başlangıç durumunda ve cehalet örtüsü altında “hakkaniyet olarak adalet” (justice as fairness) neden kaçınılmazdır?
• Rawls’un tanıttığı rasyonel seçim ve oyun teorisine göre maxi-min stratejisi bireyler için neden en mantıklı seçim kabul edilmektedir?
• Rawlscu düşüncede sivil toplum nasıl oluşur?
• Rawls’un birbirini sırasıyla bağlayan (lexiconographic) sosyal adalet prensipleri nelerdir?
• Farklılık ilkesi (the difference principle) nedir?
• Toplumda “dezavantaj” ve “pozitif hak” kavramları nasıl ve kimler tarafından tanımlanır?
• Rawls’un liberal toplumu ile John Stuart Mill’in liberal toplumu arasında ne tür farklılıklar vardır?
• Bir liberter ve bir Marksist, hangi noktalarda Rawls’un sosyal adalet anlayışını eleştirebilir?
• John Gray’in “iyi yaşam” (good life) anlayışının Rawls’a getirdiği temel eleştiriler nelerdir?

5. ve 6. Haftalar – Antonio Gramsci / Louis Althusser / Nicos Poulantzas

– Film: Kynodontas (Yön. Yorgos Lanthimos, 2009) 

– Podcast: BBC4, In Our Time, Marx

– Podcast: Bob Jessop, Lectures On Gramsci, Antonio Gramsci

– Podcast: Tara Brabazon, Theoretical Times, Louis Althusser

– Podcast: C.H. Thompson, A Level Sociology, Theories of the State (neo-Marxists)

Antonio Gramsci (1891 – 1937)

• Gramsci’nin Karl Marx’a (1818-1883) ait örtük siyaset teorisine temel katkıları nelerdir?
• Gramsci’nin tarihselciliği (historicism) nasıl tanımlanabilir?
• Gramsci, Marx’taki yapı (structure/base) – üstyapı (superstructure) ilişkisini nasıl yeniden-kurar?
• Sivil toplum (civil society) ile siyasal toplum (political society) arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
• Kapitalist devletin varlık amacı nedir? Sınıf bilinci kavramı üzerinden devlet nasıl meşrulaştırılır?
• Hegemonya (hegemony) nedir?
• Zor (coercion) ile rıza (consent) araçları arasındaki ilişki nasıl kurulur?
• Egemen sınıf ile baskı altındaki sınıf arasındaki ilişkilere atıfla pasif devrim (passive revolution) ve karşı-devrim (counter-revolution) süreçleri birbirinden nasıl ayrılır?
• Tarihsel blok (historical bloc) nedir?
• Hegemonya krizleri ne zaman ortaya çıkar?
• Manevra savaşı (war of maneuver) ile mevzi savaşı (war of position) arasında hangi farklar bulunmaktadır?
• Gramsci’ye göre devletin kuşatılması (surrounding of the state) süreci nasıl gerçekleşebilir?
• Organik aydınların (organic intellectuals) pasif ve karşı devrim süreçlerindeki rolleri nelerdir?

Louis Althusser (1918 – 1990)

• Yapısalcılık (Structuralism) nedir?
• Althusser’in yapısalcı Marksizm’i hangi temel argümanlar üzerine kuruludur?
• Althusser’in öznecilik (subjectivism), varoluşçuluk (existentialism) ve tarihselcilik (historicism) kavramlarına yönelttiği eleştiriler nelerdir?
• Althusser, Gaston Bachelard’ın (1884-1962) kullandığı epistemolojik kopuş (epistemological break) kavramını kendi teorisine nasıl adapte etmiştir?
• Siyasi ve ideolojik yapıların, ekonomik yapıdan görece özerkliği (relative autonomy) ne anlama gelmektedir?
• Üretim ilişkilerinin yeniden-üretimi (re-production) Althusser’in teorisinde neden merkezi bir yerde bulunur?
• İdeoloji nedir?
• İdeoloji tarihsel midir?
• İdeolojinin öznesi ile Althusser’in öznesi birbirlerinden nasıl ayrışır?
• Öznenin ideoloji tarafından çağırılması (interpellation) ne anlama gelmektedir?
• Devletin Baskıcı Aygıtı (Repressive State Apparatus) nedir? Nasıl işler?
• Devletin İdeolojik Aygıtları (Ideological State Apparatuses) nelerdir? Nasıl işler?
• Althusser’in öngördüğü devletin sönmesi (withering away of the state) süreci nasıl gerçekleşebilir?

Nicos Poulantzas (1936 – 1979)

• Poulantzas’ın Marksist siyaset teorisine temel katkısı hangi alanda olmuştur?
• Sınıf mücadeleleri ile devlet aygıtları arasındaki ilişkinin hangi nitelikleri Poulantzas’ın yapısalcı-Marksist devlet teorisinde öne çıkmaktadır?
• Literatürde “Ralph Miliband (1924-1994) – Nicos Poulantzas Tartışması” olarak anılan tartışmanın ana argümanları nelerdir?
• Erken-dönem Poulantzas’ta,
  • kapitalist devlet ile sivil toplum arasında bir bağlantıdan söz edilebilir mi?
  • devletin varlığının emeğin toplumsallaşması ile emekçinin bireyselleşmesi süreçlerine katkısı nelerdir?
  • devleti analizin merkezine yerleştirmek yapı ile üst-yapı arasındaki klasik Marksist bağlantıyı nasıl etkilemiştir?
  • devletin hukuki-siyasal aygıtlarının sınıf mücadelelerine etkisi nasıl olmaktadır?
  • “genel çıkar” nedir?
  • “siyasal sınıf çatışması” nedir?
  • ideolojinin sınıf ilişkilerindeki rolü nasıl tanımlanabilir?
  • devletin kısa dönemli ve uzun dönemli stratejileri birbiriyle uyumlu olmak zorunda mıdır?
• Geç-dönem Poulantzas’ta,
  • kapitalist devlet ile sivil toplum arasında bir bağlantıdan söz edilebilir mi?
  • sınıf mücadeleleri nerede gelişmektedir?
  • devlet aygıtları ile toplumsal yeniden-üretim arasında nasıl bir ilişki mevcuttur?
  • devlet aygıtlarının kendilerine ait bir iktidarından söz edilebilir mi?
  • siyasal olan (the political) ile ekonomik olan (the economic) arasındaki temsili ayrıştırma hangi araçlarca sağlanmaktadır?
  • demokrasinin rolü nedir?
  • “güçler dengesinin yoğunlaşması” olarak tanımlanan devlet nasıl sınıf mücadelesinin öznesi haline gelmiştir?

7. Hafta – Anarşizm – ler

– Film: Blade Runner (Yön. Ridley Scott, 1982)

– Podcast: BBC4, In Our Time, Anarchism

William Godwin (1756 – 1836)

• Rasyonalist anarşizm nedir?
• Toplam refah anarşist bir yapı içerisinde nasıl arttırılabilir?
• Godwin’e göre toplumsal sözleşme neden adaletsizdir?
• Godwin’i bir “faydacı” olarak görebilmek mümkün müdür?
• Godwin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?

Pierre-Joseph Proudhon (1809 – 1865)

• Toplumsal eşitsizlik ile siyasal eşitsizlik arasındaki fark nedir?
• Proudhon’a göre mülkiyet neden ‘hırsızlıktır’?
• Pozitif anarşi nedir?
• Adaleti ve eşitliği arayan insan, özgürlüğüne düşkünlüğü ve ego-merkezliliğini nasıl alaşağı edebilir?
• Proudhon’a göre anarşi nedir?
• “Bireyler federasyonu” nasıl inşa edilebilir?
• Proudhon’un anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?

Max Stirner / Johann Kaspar Schmidt (1806 – 1856)

• Mutlak tekçilik (egoism) nedir?
• Stirner’ın “biricik” (the unique / the ego) tanımı nasıldır?
• Stirner’a göre yabancılaşma nedir?
• Diriliş (insurgence) nasıl gerçekleşebilir?
• Bireyci/tekçi anarşizmin toplumsal anarşizmden farkı nedir?
• Silahlı ve kanlı eylem hangi durumlarda Stirner tarafından meşru görülmektedir?
• “Egoistler birliği” nasıl inşa edilebilir?
• Stirner’ın anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?

Mihail Bakunin (1814 – 1876)

• Sosyalizm ile anarşizm arasındaki ortaklıklar ve farklılıklar nelerdir?
• Kolektivist anarşizm nedir?
• İnsanın doğasındaki hayvansallık ile akıl arasındaki diyalektik nasıl çözüme kavuşturulabilir?
• Komünler birliği nasıl oluşur? Ön-koşulları nelerdir?
• Komün-içi ya da komünler-arası liderlerden söz edilmeli midir?
• Tüketim neden emek hırsızlığı olarak kabul edilmelidir?
• Bakunin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?

Pyotr Kropotkin (1842 – 1921)

• Mutsuz insan’ın mutlu insan’a doğru evrilmesi nasıl gerçekleşebilir?
• Karşılıklı yardımlaşma (mutual aid) nedir?
• Kropotkin’e göre her türlü maddenin ve fikrin toplumsal olması, anarşizmi neden zorunlu kılar?
• İstimlak/kamulaştırma ve müsadere nedir?
• Hareketsizlik anarşizm için neden tehlikelidir?
• Kropotkin’in anarşizm yorumuna göre Hukuk, Devlet ve Mülkiyet nasıl ele alınmaktadır?

8. Hafta – Carl Schmitt / Hannah Arendt

– Film: Whiplash (Yön. Damien Chazelle, 2014)

– Podcast: BBC4, In Our Time, Hannah Arendt; What’s Left of Philosophy, Carl Schmitt

Carl Schmitt (1888 – 1985)

• Schmitt’e göre 20. yüzyılın “somut yaşam felsefesi”ni oluşturan ana etmenler nelerdir?
• Temel değerlerin inşa edildiği “merkezi alanlar” hangileridir?
• Schmit’e göre demokrasi ile parlamentarizm arasında a priorivarsayılan bağ neden sorunludur?
• Liberal düşünce geleneğinin üzerine inşa edildiği Romantizm ve Aydınlanmacı Rasyonalizm, insanın özünü neden ‘yanlış’ tanıtmaktadır?
• Siyaset Felsefesi (Political Philosophy) ile Siyasal İlahiyat (Political Theology) neden birbirinden ayrılmalıdır?
• Schmitt’e göre “egemen” kimdir?
• Komiseryal diktatörlük ile egemen diktatörlük arasında hangi farklar bulunmaktadır?
• Karşıtların Birliği (Complexio Oppositorum) nedir? Bu birliğin üçlü yapısını (the triadic structure) oluşturan Devlet, Hareket ve Halk (State-Movement-People) arasında nasıl bir ilişki öngörülmektedir?
• “Siyasal” (the Political) kavramı “siyaset”ten (Politics) nasıl ayrılır?
• Siyasal ontoloji neden epistemolojiden daha önemlidir?
• Siyasal olanın “olasılığı” hangi sonuçları doğurmaktadır?
• Siyasal “karar” (decision), siyasal olan ve devlet kavramları nasıl bir arada değerlendirilebilir?
• Siyasal Varoluşçuluk (Political Existentialism) nedir?
• Dost-Düşman (Friend-Enemy) ayrımı neden siyasal olanın merkezinde yer alır?
• Çıplak Hayat (Bare Life) nedir?
• Düşman kavramı ile kimliklenme (identification) süreci arasında neden bir bağlantı kurulmalıdır?
• Egemen’in kimliklenme süreçlerinde rolü nedir?
• Totaliter devlet neden kaçınılmaz ve gerekli olmalıdır?
• İç savaş ile kolonyal savaş arasında hangi farklar bulunmaktadır?

Hannah Arendt (1906 – 1975)

• Arendt’in modernizmi ele alış biçimine göre, siyaset felsefesinin Platon’dan yirminci yüzyıla kadarki döneminin yeniden ele alınmasını gerektiren gelişmeler nelerdir?
• Arendt’in gelenekselci, liberal ve komüniteryan ekollere yönelttiği başlıca eleştiriler nelerdir?
• Arendt’in siyaset teorisinin merkezinde yer alan vita activakavramı neyi ifade etmektedir?
• Vita activa’yı meydana getiren Emek (Labor), İş (Work) ve Eylem (Action) etkinlikleri arasındaki farklar nelerdir?
• Özel Alan (Private Sphere) ile Kamusal Alan (Public Sphere) birbirinden nasıl ayrılır?
• Kamusal alan nasıl ortaya çıkar?
• Siyaset ile kamusal alan neden birbirine bağlıdır?
• Siyasetin varlık sebebi nedir?
• Kanaat (doxa) nedir?
• Bir kamusal alandaki kanaatlerin çoğulluğu (plurality) neden siyasetin olmazsa olmaz koşuludur?
• Arendt’in kanaat-temelli politik rasyonalitesine dair “temsili düşünme” (representative thinking) ve “genişlemiş zihniyet” (enlarged mentality) kavramları nasıl tanımlanabilir?
• Tartışmacı Cumhuriyetçilik nedir?
• Kamusal alan ile barışık bir cumhuriyet modeli nasıl inşa edilebilir?
• Arendt’e göre temsili demokrasi neden sorunlu bir siyaset biçimidir?
• Arendt’te anayasa yapımı nasıl gerçekleşir?
• Totalitarizm nedir? Totaliter politikaları ortaya çıkaran koşullar nelerdir?
• Yirminci yüzyıl ulus devletlerinin totaliter siyasetlerine örnek olarak hangi olaylar sıralanabilir?

9. ve 10. Haftalar – Jürgen Habermas / Frankfurt Okulu

– Film: Abre Los Ojos (Yön. Alejandro Amenábar, 1997)

– Podcast: BBC4, In Our Time, The Frankfurt School

Jürgen Habermas (1929 – …)

• Ahlak ile etik arasında nasıl bir ayırım yapılmalıdır?
• İletişimsel eylem (communicative action) nedir? İletişimsel eylemin normları nelerdir?
• Araçsal akıl’dan iletişimsel akla (communicative reason) nasıl geçilebilir?
• Kamusal alan (public sphere) halkın egemenliği ile özgürlükleri arasındaki gerilimi nasıl çözebilir?
• Söylem etiği (Diskursethik) nedir? Bu etiğin gereklilikleri nelerdir?
• Yaşam-dünyası (Lebenswelt) nedir? Toplumsal bileşenleri nelerdir?
• Habermas’ın Joseph Schumpeterci (1883-1950) minimal/prosedürel demokrasi kavramına yönelik eleştirileri nelerdir?
• Müzakereci/tartışmacı demokrasi (deliberative democracy) nasıl gerçekleşebilir? Bu modelde temsil hakkı kimlere verilmektedir?
• Müzakereci demokrasi modelinde devletin rolü ne olacaktır?
• Habermas’a göre toplumsal evrim süreçleri ile meşruiyet krizleri (legitimacy crises) arasında ne tür bir ilişki mevcuttur?
• Şu anda modernliğin liberal kapitalist aşamasında mı, yoksa örgütlenmiş kapitalist aşamasında mı yer almaktayız?
• Bugün bir siyasal meşruiyet krizinden söz edilebilir mi? Bu krizi aşmak için müzakereci demokrasi uygulanabilir bir model olabilir mi?
• Habermas’ın anti-modernistlik ve muhafazakarlıkla suçladığı post-yapısalcı yaklaşımlar, Aydınlanma’nın henüz tamamlanmamış bir proje olduğu iddiasına ne tür yanıtlar vermektedir?

Sigmund Freud (1856 – 1939)

• Psyche nedir? Psikanalizin amacı nedir?
• Bilinç (conscious), bilinç-öncesi (pre-conscious) ve bilinçdışı (unconscious) ayrımı nasıl meydana gelir?
• Idnedir? Değişmesi mümkün müdür?
• Süper-ego nedir? Nasıl meydana gelir?
• Egonedir? Nasıl çalışır? Nasıl çalışamaz hale gelir?
• Id’in bastırılması aşamaları neden problemlidir?
• Hadım edilme kompleksi ve Oedipus Kompleksi nedir?
• Modernitenin birey üzerinde yarattığı ‘huzursuzluklar’ (discontents) nelerdir?
• Freud’un sosyal teorisi neden karamsardır?

Theodor W. Adorno (1903 – 1969) ve Max Horkheimer (1895 – 1973)

• Evrenselcilik ve totalitarizm, neden Aydınlanma sürecinin kaçınılmaz sonuçlarıdır?
• Araçsal akıl (instrumental rationality) nasıl hegemonun bir aracı haline gelir?
• Hegemonyanın oluşumunda üretim ilişkilerinin rolü nedir?
• ‘Normal’ olanı ne belirler?
• Aydınlanma’nın hedeflediği doğa kontrolü içinde, insan neden doğanın bir parçası olarak sayılmamıştır?
• İnsanın yabancılaşma süreçleri nelerdir?
• Bilginin mitleştirilmesi ve gündelik olarak (yeniden-)üretilmesi, insanın ‘hadım edilişinde’ nasıl bir rol oynamaktadır?
• Sözde-bireyselleştirme (pseudo-individualization) nasıl gerçekleşmektedir?
• Kültür endüstrisi (the culture industry) nasıl oluşur? Amaçları nelerdir? Kitle kültüründen nasıl ayrılır?
• Tekrarların ve kopyalamaların kültür endüstrisindeki rolü nedir?
• Öznelerin/bireylerin itaat etmekten haz duymaları nasıl gerçekleştirilir?
• “Realist hayaller”in doğuşu modernite için neden önemlidir?

Herbert Marcuse (1898 – 1979)

• Heideggerci Marksizm nedir?
• Negatif düşünce gücü neden önemlidir?
• Teori neden değer yargılarını da içermelidir?
• Tek-Boyutlu İnsan (One-Dimensional Man) hangi süreçler sonucunda doğmuştur?
• İşçi sınıfı neden yirminci yüzyıl itibariyle kapitalizmin bir diyalektiği değil, parçası haline gelmiştir?
• Refah devletinin ve orta sınıfların oluşmasının örgütlü-ekonominin sağlamasındaki rolü nedir?
• Siyasi iktidar ile teknik üretim aygıtı arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
• Id’in bastırılmasıyla açığa çıkan erotik enerjinin toplumsal olan her şeye yansıyor olması neden ideolojileri güçlendirmektedir?
• Ahlak nedir?
• “İyi yaşam” (the good life) vaadi, toplumsal çelişkileri ve eşitsizlikleri nasıl bertaraf etmektedir?
• Tahakkümün teknoloji olarak varlığını sürdürmesi nasıl gerçekleşmektedir?
• Tüketimin tahakküm ilişkilerindeki rolü nedir?
• Muhalefet ve devrim olasılığı bugün neden yalnızca öğrenciler, bilinçli olmayan azınlıklar, akıl hastaları ve radikal entelektüeller gibi marjinal toplulukların itici kuvvetine bağlı kalmaktadır?
• İşçi sınıfının olası bir toplumsal devrimdeki rolü ne olacaktır?

11. Hafta – Michel Foucault

– Film: Barbarian (Yön. Zach Cregger, 2022)

– Podcast: BBC4, Thinking Allowed, Michel Foucault

Michel Foucault (1926 – 1984)

• Foucault’nun siyaset teorisi alanına dahil olmasına neden olan başlıca siyasal gelişmeler nelerdir?
• Özneleştirme (subjectivization) nedir?
• Birey, bireyin kimliği ve özneleştirme süreçleri arasındaki bağlantılar, Foucault’nun hangi kavramları altında incelenebilir?
• Foucault’ya göre kimliklerin oluşumu ile toplum arasında nasıl bir bağlantı aranmalıdır?
• Foucault, modern Batı toplumlarını neden “normalleştirme toplumu” (normalization society) olarak adlandırmaktadır?
• Söylem (discourse) nedir?
• Söylemsel pratikler (discursive practices) ile söylemsel-olmayan pratikler (non-discursive practices) nasıl sınıflandırılmaktadır?
• Bireysel/toplumsal deneyimlerin içinde geliştiği bilgi alanı, iktidar alanı ve bilinç alanı hangi pratiklere atıfla ortaya çıkmaktadır?
• Bilgi (knowledge) ile iktidar (power) arasındaki ilişkinin niteliği nedir?
• Foucault’nun “iktidar” kelimesi yerine “iktidar ilişkileri” terimini tercih etmesinin nedeni nedir?
• Soykütüksel tarih anlayışı (genealogy) ve tarihsel kesintiler (discontinuities) ne anlama gelir?
• Panopticon nedir?
• Modernite ile birlikte pastoral iktidardan rasyonel iktidara geçiş nasıl gerçekleşmiştir?
• ‘Egemen’ (sovereign) olanın modern dönemde ortadan kaybolmaya başlamasının altında yatan faktörler nedir?
• Kapitalizmin coğrafi dağılımı ile egemenliğin biçim değiştirmesi ya da hukuki-söylemsel iktidarın (legal-discursive power) ortadan kayboluşu arasında nasıl bir bağlantı bulunabilir?
• Cinsellik (sexuality) neden modern kapitalist devlet aygıtının kontrolü altında olmalıdır?
• Disipline edici beden politikaları (anatomo-politics) nelerdir?
• Biyo-politika (bio-politics) nedir?
• Biyo-iktidar (bio-power) nedir?
• Yönetimsellik ya da yönetim zihniyeti (governmentality) nedir?
• Dispositifnedir?
• Jeremy Bentham’ın kavramsallaştırmış olduğu Panopticonmodeli, Foucault’nun biyo-iktidar anlayışına nasıl aktarılmıştır?
• Foucault’nun siyaset teorisi post-yapısalcı bir teori olarak kabul edilebilir mi?

12. Hafta – Post-Yapısalcılık ve Siyaset

– Film: Caché (Yön. Michael Haneke, 2005)

– Podcast: Jeffrey W. Timmons, Lecture/Podcast, Jean Baudrillard; Partially Examined Life, Semiotics and Structuralism, Saussure, Levi-Strauss, Derrida

Jacques Derrida (1930 – 2004)

• Yapı (structure) nedir? Sistem (system) ve aktör (agent) kavramları ile nasıl bir ilişki içerisindedir?
• Post-yapısalcılık (post-structuralism), yapısalcılıktan (structuralism) nasıl ayrılır?
• Derrida’ya göre bir göstergeyi (sign) meydana getiren iki öge – gösteren (signifier) ve gösterilen (signified) – arasındaki ilişki nasıldır?
• Roland Barthes’ın “yazarım ölümü” (the death of the author) kavramı ile ifade ettiği öznellik anlatısına göre anlam nasıl oluşur? Metinler-arasılık (inter-textuality) nedir?
• Yapı-söküm (deconstruction) nedir?
• Ayıram (différance) nedir?

Jean Baudrillard (1929 – 2007)

• Tüketim Toplumu(Consumer Society) nedir? Ne zaman ortaya çıkmıştır?
• Tüketim ne zaman ve nasıl toplumsallaşır?
• Bir metanın kullanım değerinden (use value) ve takas değerinden (exchange value) bağımsız biçimde oluşan gösterge değeri (sign value) neyi ifade eder?
• Baudrillard “çöp sepeti uygarlığı” kavramı ile modern toplumsal hayatın hangi yönlerini anlatmaktadır?
• Kitle iletişim araçlarının çöp sepeti uygarlığının ve gösterge değerinin ortaya çıkışındaki rolleri nelerdir?
• Ne zamandan beri “araç mesajın kendisidir” (media is the message)?
• Reklamlar, televizyon kanalları, internet siteleri vb. ‘aracılar’ neye göre seçilmekte, kullanılmakta ve toplumsal hayatın değerini belirlemektedir?
• Simülakr (simulacra) nedir?
• Simülasyon (simulation) nedir?
• Hiper-gerçeklik (hyper-reality) nedir?
• Post-modernizm neden bugünkü tüketim toplumunun kültürünü inşa etmektedir?
• Tüketim toplumunda siyasetin yeri ve rolü nedir? Bugünkü toplumsal yapıdan kaçış/çıkış, bir karşı-devrim ihtimali, mümkün müdür?