siyaset teorisi

*** SUI 207 Siyaset Teorisi 2021-2022 Yaz Dönemi syllabus‘ı için tıklayınız.

1.Hafta – Siyaseti Teorileştirmek

– Film: Modern Times (Yön. Charlie Chaplin, 1936)

– Podcast: BBC4, In Our Time (The Scientific Method)

“Siyaset” Kavramı

• ‘Siyasal’ kavramı neyi ifade etmektedir?
• Siyasal olanın bir tarihi var mıdır?
• ‘Siyaset’ nedir?
• Farklı siyaset seçeneklerini ortak bir paydada buluşturan temel amaç ne olabilir?
• Toplumsallık, siyasetin bir önkoşulu mudur?
• Entropi nedir? Siyasal-toplumsal ilişkilere nasıl uyarlanabilir?

“Teori” Kavramı

• Doğada var olan bir ‘gerçekten’ söz edilebilir mi?
• Doğal gerçeklere ne, neden ve nasıl sorularını sorma işine ne ad verilir?
• Hipotez nedir?
• Teori nedir?
• Hipotez ile teori arasındaki bağlantı nasıl kurulmalıdır?
• Kanun nedir?
• Teori ile kanun arasındaki bağlantı nasıl kurulmalıdır?
• Epistemoloji nedir?
• Thomas Kuhn’a göre ‘paradigma’ nedir, nasıl ve hangi olaylardan sonra değişir (paradigm shift)?
• Karl Popper’a göre ‘yanlışlanabilirlik’ (falsifiability) nedir? Bir teorinin geçerlilik kazanabilmesi için yanlışlanabilir olması zorunlu mudur?
• Paul Feyerabend’ın ‘epistemolojik anarşizmi’ ve “her şey gider” / “ne olsa uyar” (“everything goes”) argümanı ile anlatmak istediği nedir?

2. ve 3. Haftalar – Antik Yunan’dan Roma’ya

– Film: The Truman Show (Yön. Peter Weir, 1998)

– Podcasts: BBC4, In Our Time (Thukydides) (Socrates) (Platon) (Aristoteles)

Peloponnes Savaşı  (431 – 404)

• Thukydides’e (~460 – 395) göre İ.Ö. 600-400 yılları arasında Antik Yunan’ın siyasal/toplumsal dönüşümleri neden hızlanmıştır?
• Kleisthenes’in Atina’da kurduğu siyasal rejim neden ‘demokrasi’ kavramı altında değerlendirilebilir?
• ‘Deme’ nedir?
• Ostraizm nedir?
• Öpatridler, geomoreler, metekler ve köleler arasındaki toplumsal hiyerarşi hangi faktörlere göre belirlenmektedir?
• Sparta’nın askeri disiplin ve merkezi oligarşik yönetimi hangi nedenlere dayanmaktadır?
• Atina ile Sparta şehir-devletlerinin arasındaki temel farklılıklar nelerdir?
• Peloponnes Savaşı öncesinde Kosira, Melos Adası ve Patidea şehir-devletlerinin konumları, savaş için neden önem taşımaktadır?
• Peloponnes Savaşı’nda başlarda Atina galip gelirken, savaşın Sparta lehine sonuçlanmasının temel nedenleri nelerdir?
• Peloponnes Savaşı’nın Antik Yunan’da düşünce ve siyasal rejim-ler üzerindeki başlıca etkileri neler olmuştur?

Sokrates (469 – 399)

• Sokrates’in temel bir öğretisinden söz etmek mümkün müdür? Onu bir ahlak filozofu yapan sebepler nelerdir?
• “Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir” ünlü deyişi ile ifade edilmek istenen temel argüman ne olabilir? Bu cümleyi, bilginin varlığını reddediş olarak yorumlamak neden yanıltıcıdır?
• Diyalog, bilginin ortaya çıkışında neden önemlidir?
• Erek (telos) nedir?
• Sokrates, doğa filozoflarının doğayı merkeze alışını nasıl eleştirir? Ona göre bilgiye ulaşabilmek için gerekli yöntemde merkeze hangi varlık geçirilmelidir?
• Nous nedir?
• Tümel (universal) kavramlara ulaşmada duyular mı, akıl mı kullanılmalıdır?
• Sokrates’te hakiki bir beden-ruh ayrımından söz edilebilir mi?
• Sokrates’in ahlaksal-kavramsal realizmi neden tikelciliği reddeder?
• Sokrates’e göre erdem nedir?
• Bilgi ile eylem arasında bir mekanizmadan söz edilebilir mi? Ahlaki entelektüalizm nedir?

Platon (427 – 347)

• Platon’u felsefe yapmaya iten temel ihtiyaç nedir?
• Platon’un temel felsefesinin ‘siyasal olan’ hakkında olduğu öne sürülebilir mi? Neden?
• Platon’un gençlik, olgunluk ve yaşlılık dönemi eserleri arasındaki temel farklılıklar hangi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmıştır?
• Platonculuğun temel esasları nelerdir?
• Platon’un varlık felsefesi hangi kavram çerçevesinde açıklanabilir?
• Platon’un bilgi felsefesi hangi kavram çerçevesinde açıklanabilir?
• Platon’un ahlak felsefesi hangi kavram çerçevesinde açıklanabilir?
• Platon’un din felsefesi hangi kavram çerçevesinde açıklanabilir?
• Platon’da tümel-tikel, ruh-beden, akıl-duyu, ideal-madde diyalektikleri nasıl ve neden meydana gelmektedir?
• Platon’un felsefesinin temeli olan Büyük Varsayım (Grand Principle) neleri öngörmektedir?
• Sokrates’in maddi-olmayan şeylerin evrensel birer özü olduğunu kanıtlamasının ardından, Platon’un bu iddiayı evrenselleştirme çabaları hangi temel faktörlere bağlanmıştır?
• İdea nedir? İdealar Dünyası nedir? İyi İdeası nedir? Linea Dividida nedir? Duyusal Dünya nedir?
• İdeaların özellikleri nelerdir?
• Matematiksel akıl yürütme (dianoia) ile diyalektik akıl yürütme (noesis) dünyaları birbirinden nasıl ayrılmaktadır?
• Platon’un “Mağara Metaforu” (Allegory of the Cave) neyi anlatmaktadır?
• Meteksis nedir? Parousia nedir? Mimesis nedir?
• Platon’a göre her şeyin ölçüsü olarak hangi kavram ele alınmalıdır?
• Platonik aşk nedir?
• Platon’un siyaset felsefesi, kozmos, site ve insan arasında neden bir bütünlük aramaktadır?
• Platon’a göre siyaset, doğal ve ahlaki bir sorun olarak mı ortaya çıkmıştır?
• Site’nin iyiliği neden adalete bağlı olmalıdır?
• Toplumun kaynağı nedir?
• İlk-basit toplumdan medeni topluma geçiş neden zorunludur?
• Platon’un İdeal Devleti’nin temel sorunsalı ile medeni toplum arasındaki bağlantı nasıl kavranmalıdır?
• İdeal Devlet’te yönetenler ile yönetilenler arasındaki ayrım nasıl yapılır? Toplum neden sınıflı olmalıdır?
• Kadınların İdeal Devlet’te rolleri ne olmalıdır?
• Meritokrasi nedir?
• İdeal Devlet’te yöneticilerin eğitimi nasıl olmalıdır?
• İdeal Devlet’te özel mülkiyet, aile ve evlilik kavramlarına bakış nasıl olmalıdır?
• İdeal Devlet’te sanat nasıl olmalıdır?
• Filozof Kral nedir? Hangi özelliklere sahip olmalıdır?
• İdeal Devlet’in dışında Platon’un Devlet kitabında saydığı dört bozuk/kusurlu rejim hangi faktörlere göre ayrılmaktadır?
• Timokrasi (Timarşi) nedir?
• Plutokrasi (Oligarşi) nedir?
• Demokrasi nedir?
• Tiranlık nedir?
• Platon’un Devlet Adamı‘nda devletlere dair sınıflandırması, hangi temel kavrama göre yeniden şekillenmiştir?
• Devlet Adamı ve Yasalar kitaplarında, Platon’un demokrasiye bakış açısı nasıl değişmiştir? Bu bakış açısı, halihazırda olumlu olarak adlandırılabilir mi?
• Platon’un siyaset felsefesinde toplumun rızasına yer var mıdır?

Aristoteles (384 – 322)

• Aristoteles’in kendisini bir Platoncu olarak adlandırmasına neden olan varlık ve bilim felsefeleri ne anlatmaktadır?
• Platon’un Akademisi ile Aristoteles’in Lise’si birbirlerinden nasıl farklılaşmaktadır?
• Aristoteles, ilk bilim insanı olarak adlandırılmalı mıdır, yoksa onu felsefe içerisinde değerlendirmek daha mı anlamlı olacaktır?
• Form nedir? Platoncu İdea’dan hangi yönlerden ayrılır?
• Formun maddeye içkinliği (immanence) ne anlama gelmektedir? Madde-Form ilişkisinde kuvve (potentiality) ve fill (actuality) kavramları nasıl anlaşılmalıdır?
• Aristoteles’in tümel-tikel ayrımı ile Platon’unki arasında ne tür farklılıklar bulunmaktadır?
• Aristoteles’e göre tözler nasıl ayrışır?
• Aristoteles’te tümevarım ile tümdengelim yöntemleri nerede kesişmektedir?
• Duyular ile akıl, bu dünyanın algılanmasına yönelik hangi işlevleri yerine getirmektedir?
• Platon’da ölümsüz olan ruh, Aristoteles’e göre neden ölümlüdür?
• Faal Akıl (Active Mind) nedir?
• Aristoteles’te Tanrı ile duyusal dünya arasında bir bağlantı bulunmakta mıdır?
• Aristoteles’e göre teorik bilimler, poetik bilimler ve pratik bilimler hangileridir? Bu sınıflandırma hangi temelde yapılmaktadır?
• Aristoteles’in Analitik adını verdiği mantık ‘sanatı’nın konusu nedir?
• Mantığın üç temel kuralı nelerdir?
• Kıyas (syllogism) nedir?
• Önerme (argument) nedir?
• Kanıtlama/burhan (demonstration) nedir?
• Akıl yürütme (reasoning) ve akılla kavrama (intellection) arasında hangi farklılıklar bulunmaktadır?
• Aritoteles’e göre siyaset neden en üstün pratik bilimdir? Siyasetin, ahlak ile hangi ilişkisi onu buraya konumlandırmaktadır?
• “İnsan, siyasal hayvandır” sözü hangi nedenle dile getirilmiştir?
• Ortak çıkar ve insanlar arası doğal sevgi varsayımları, Aristoteles’in siyaset anlayışında neden önemlidir?
• Toplumların amacı ne olmalıdır? Bu amaca hangi yolla ulaşılabilir?
• Aristoteles’te devlet neden bir sözleşme olarak değil, doğal bir varlık olarak kabul edilir?
• Aristoteles’e göre devletin görevleri ve amacı ne olmalıdır? Yasaların bu görevlerde oynaması gereken roller nedir?
• Aristoteles en doğru/doğal devlet formu olarak neden siteyi göstermektedir?
• Aristoteles’in Platoncu İdeal Devlet’e eleştirileri nelerdir?
• Adalet ile ortak çıkar arasındaki uyum neden önemlidir?
• Aristoteles’in devletler sınıflandırmasında hangi faktörler temel alınmaktadır?
• Monarşi nedir?
• Aristokrasi nedir?
• Politeia nedir?
• Demokrasi nedir?
• Oligarşi nedir?
• Tiranlık nedir?
• Aristoteles’in özgürlük yerine erdemi, eşitlik yerine ise liyakati öne çıkarması hangi iki devlet rejimini hedef almaktadır?
• Aristoteles’e göre mümkün olan rejimler içerisinde hangi rejim, hangi özellikleri nedeniyle öne çıkmaktadır?
• Politeia‘nın özellikleri nelerdir?
• “Altın orta ilkesi” (ölçülülük) Aristoteles’in siyaset felsefesinde neden kilit konumda yer almaktadır?
• Bir devletin anayasası hangi özellikleri taşımalıdır? Bu anayasa, bugünküne benzer bir güçler ayrılığı ilkesi taşımalı mıdır?
• Bir devlet içerisinde sınıflar hangi özelliklerine göre ayrışmalıdır?
• Aristoteles’te devrimler/halk ayaklanmaları/isyanlar neden en kötü devlet biçiminden bile daha kötü olarak sınıflandırılır?
• Farklı devlet rejimlerinde devrimlere yol açan gelişmeler nasıl ayrıştırılabilir?
• Devrimler hangi ilkelere sadık kalınarak önlenebilir?
• Tiranlığın dahi devrim hareketine tercih edilmesi, Aristoteles’in siyaset felsefesini (anakronik biçimde de olsa) Makyavelist yapar mı? Neden?
• Aristoteles’e göre uzun ömürlü, adil ve işler bir devletin temel amacı, maddi şartları, sınıfları ve bu devletin yurttaşlarının eğitimi nasıl olmalıdır?
• Aristotelesçi siyaset anlayışında kadınların, ailenin, evliliğin, sanatın, sansürün, özel mülkiyetin ve eğitimin yeri ve bunların Platonculuk’tan farkları nelerdir?

4. ve 5. Haftalar – Roma’dan Rönesans’a

– Film: Cidade de Deus (Yön. Fernando Meirelles, 2002)

– Podcast’ler: BBC4, In Our Time (Cicero) (Augutinus), (Thomas Aquinas), (Gazali), (İbn-i Sina), (İbn Rüşd), (İbn Haldun); Aminetais (Farabi)

Marcus Tullius Cicero (106 – 43)

• Roma Krallığı’nın (753-510) cumhuriyete dönüşmesinin tarihsel ve toplumsal sebepleri nelerdir?
• Roma Cumhuriyeti’nin (509-27) imparatorluğa dönüşmesinin tarihsel ve toplumsal sebepleri nelerdir?
• Roma İmparatorluğu (M.Ö. 27 – 476) neden yıkılmıştır?
• Cicero’nun De Re Publica (54) eserinde felsefeye düşünsel misyonunun yanında hangi misyon verilmiştir?
• Cicero’ya göre erdem nedir?
• Felsefe ile siyaset Cicero’da neden bir araya gelmek zorundadır?
• Cicero’ya göre siyaset hangi açılardan incelenmelidir?
• Devlete hizmet etmek neden doğal bir yükümlülük olarak ele alınmalıdır?
• Devlet ile halk-unsuru (res populi) nasıl bir araya gelir?
• Cicero’da devlet biçimleri nasıl sıralanır?
• Halk iradesi (civitas popularis) nedir?

Hıristiyanlık

• Antik Yunan felsefesinden Helenistik felsefeye, oradan da Hıristiyanlık dini ve felsefesine geçişe hangi tarihsel gelişmeler yön vermiştir?
• Hıristiyanlık’ın doğuşu ve amacı ile dünyevi-insani karamsarlık arasında nasıl bir paralellik kurulabilir? Bu anlamda Hıristiyanlık dininin amacı nedir, Yahudilik’ten nasıl farklılaşmaktadır?
• Kitab-ı Mukaddes’in parçaları olan Eski Ahit ve Yeni Ahit, birbirlerini hangi açılardan ‘tamamlamaktadır’?
• Yeni-Platonculuk (neo-Platonism) nedir?
• Yeni-Platonculuk’taki Bir anlayışı ile tek-tanrılı dinlerdeki Tanrı inancı arasında hangi benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır?
• Hıristiyanlığa göre Kelam nedir?
• İsa Peygamber’in amacı, mesajı ve öğretisi nasıl anlaşılabilir?

Aziz Augustinus (Augustine of Hippo) (354 – 430)

• Batı ve Roma’nın son imparatoru I. Theodosius’un (347-395) Roma’nın resmi dini olarak Hıristiyanlık’ı seçmesindeki nedenler ve bu seçimin tarihsel sonuçları nelerdir?
• Önceleri bir putperest ve sonradan da Mani tarikatının bir üyesi olan Aziz Augustinus’u Katolik Kilisesi’ne yönlendiren gelişmeler nelerdir?
• Augustinus’ta zaman kavramı nasıl anlaşılmalıdır? Buna göre bir geçmişten veya gelecekten söz edebilmek mümkün müdür?
• Augustinus’un bir “tarih filozofu” olarak anılmasını sağlayan sonlu tarih anlayışı hangi varsayıma dayanmaktadır?
• Filiogue nedir?
• İnsan iradesi ile öncel-belirleme (predestination) kavramları birbiri ile nasıl ve hangi şartlarda bir bütünlük arz etmektedir?
• Augustinusçuluk’un Yeni-Platonculuk ile hangi noktalarda kesiştiği ve birbirlerinden hangi noktalarda ayrıştığı öne sürülebilir?
• Augustinus’a göre bilme ile inanma eylemleri arasında bir bütünlükten söz edilmeli midir?
• Augustinus’un sevgi anlayışı nasıl kavranmalıdır? Caditas ile Cupiditas kavramları birbirinden nasıl ayrılmaktadır?
• Augustinus’un Antik Yunan filozoflarının devlet/siyaset anlayışlarına yaptığı temel tarih eleştirisi nedir?
• Augustinus’ta insanın ve devletin ‘doğal’lığından söz edilebilir mi?
• Augustinus’a göre Tanrı Devlet (Civitas Dei) ya da müstakbel Kudüs neden bir kurgudan ibarettir? Yeryüzü Devleti’nden (Civitas Terrena) ya da Babil‘den neden ayrılmaktadır?
• Yeryüzü Devleti’nde ebedi barıştan veya insanlığın günahlarından kurtuluşundan söz edilebilir mi?
• Augustinus’a göre halk nedir? Marcus Tullius Cicero’nun halkın rızasına dayalı hukuk anlayışının Augustinus tarafından devam ettirildiği iddia edilebilir mi?

Thomas Aquinas (Aquinum’lu Thomas) (1225 – 1274)

• Skolastisizm (Scholasticism) nedir?
• Aquinas’ın bir parçası olduğu Dominiken Tarikatı’nın amaçları nelerdir?
• Albertus Magnus’un (1206-1280) doğa bilimi ile teolojik hakikat arasında yaptığı ayrım, Aquinas’ın özgür irade anlayışına nasıl yansımıştır?
• Aquinas’a göre bilme ile inanma eylemleri arasında bir bütünlükten söz edilmeli midir? Buna göre Aquinas ile Aziz Augustinus arasındaki iman-akıl kavrayışı farklılığı nasıl anlaşılmalıdır?
• Varoluş ile özün yalnızca Tanrı’da bir araya geldiği Yaratılış (Creatio) anlayışında insanın yeri ve rolü nedir?
• Aquinas’ın varlık (esse) derecelendirmesine göre insan zihni neden hayvanlar ile meleklerin entelekti arasında yer almaktadır?
• Entelekt ile irade arasında hangi farklılıklar bulunmaktadır?
• İnsanın iradi seçimlerini etkileme potansiyeline sahip dört temel tutku hangileridir?
• Aquinas’ın beş maddeden oluşan Tanrı’nın kanıtları tezi, hangi ispatlara dayanmaktadır?
• Doğrudan bilme ile dolaylı bilme kategorileri arasında insanın Tanrı hakkında nasıl bir ‘bilgi’ sahibi olması gerektiği söylenebilir?
• Aristoteles’in ölçülülük ve altın orta ilkelerinin Aquinas’ın ahlak felsefesinin şekillenmesinde nasıl bir önemi olmuştur?
• İnsana ait üç doğal eğilim nedir?
• Doğal Yasa, Ezeli-Ebedi Yasa, İlahi Yasa ve İnsani Yasa kategorileri birbirlerinden nasıl ayrılır?
• İlahi iradeye uyum gösterme amacına göre Kralların siyasal rolleri nasıl belirlenmelidir?
• Devlet, Aquinas’a göre doğal bir varlık mıdır?
• Aquinas’a göre “iyi hayat” nedir?
• Toplumun birliğinin sağlanması “iyi hayat”ın elde edilmesi için neden elzemdir?
• Krallık, aristokrasi ve Tiranlık alternatiflerinden neden daha üstündür?
• Kilise ile Krallık arasındaki ilişkinin niteliği nasıl olmalıdır?
• Kralların görevleri nelerdir?
• Aquinas ve Augustinus neden siteler yerine imparatorlukların daha faydalı olacağını düşünmektedirler?

İslam

• İslam dininin pratik amacı nedir?
• Muhammed Peygamber’in İslam’daki yeri ve rolü neye göre belirlenmiştir?
• İslam ile Yeni-Platonculuk arasında hangi farklılıklardan ve benzerliklerden söz edilebilir?
• İslam’da Kelam nedir?
• İslam’ın temel kaynaklarında (Kur’an-ı Kerim ve hadisler) ‘peygamberin ardından yönetimin nasıl inşa edileceği’ bilgisinin yer almaması, İslam tarihini nasıl etkilemiştir?
• Dört Halife döneminde (632-661) ve sonrasında Halifelik kurumu hangi şartlara bağlı olarak şekillenmiştir?
• İslam’daki Halifelik-ulema kurumları ile Yahudilik’teki Kohenlik-kohen ve Hıristiyanlık’taki Papa-kilise kurumları birbirinden nasıl farklılaşmaktadır?
• İslam’daki cihad anlayışının pratik siyasetteki etkisi nasıl anlaşılmalıdır?
• Hıristiyanlık’taki “Sezar’ın hakkı Sezar’a, Tanrı’nın hakkı Tanrı’ya” anlayışı ile İslam’daki din-devlet ilişkisi arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?
• İslam’daki Dar’ul İslam, Dar-ul Harb ve Dar-ul Sulh kavramları ile Aziz Augustinus’un Tanrı Devlet ve Yeryüzü Devleti kavramları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?
• İslam’da bilme ile inanma kavramları arasında nasıl bir ilişki vardır? Selefilik, Maturidilik, Mu’telize, Eşariyye gibi farklı Kelam ekolleri bilme-inanma diyalektiğini nasıl yorumlamaktadır?
• Fıkıhçılık nedir?
• Tasavvuf nedir?

Farabi (Alpharabius) (~870 – 950)

• “Gerçek filozoflar arasında ciddi görüş farklılıklar yoktur” ve “doğru inanç ile doğru felsefe birbiriyle uyumludur” varsayımlarının, Farabi’nin siyaset felsefesine etkileri nelerdir?
• Farabi’nin entelektüel mistisizminde Tanrı’nın rolü nedir? Yeni-Platonculuk ile Farabi’nin felsefesi arasında nasıl bir bağlantı bulunmaktadır?
• Farabi’ye göre Antik Yunan felsefesinin etik-politik temeli ile İslam dininin etik-politik temelleri arasında ne gibi bir yakınlık bulunmaktadır?
• Farabi’nin Mabadi Ara Ahl al-Madina al-Fadıla (kısaca Ara; ya da El Medinet’ül Fazıla; ya da Erdemli Şehir) (910-912) isimli eserinde bedenin organları ile devlet/şehir yönetimi arasında nasıl bir benzerlik kurulmaktadır?
• Farabi’ye göre insan ve toplumsallık arasında neden doğal bir birliktelik vardır?
• Farabi’de “irade” ile “ihtiyar” (seçim) kavramları arasında hangi farklılıklar bulunmalıdır?
• Farabi’nin “erdemli şehir”inde yöneticilik hangi özelliklere bağlıdır? Yöneticiler ile yönetilenler arasında nasıl bir ilişki mevcut olmalıdır?
• Erdemli-olmayan şehirler hangileridir? “Cahil şehir,” “bozuk (fasık) şehir,” “karakteri değişmiş (mubadala) şehir” ve “doğru yolu bulamamış/şaşkın (dalla) şehir”in özellikleri nelerdir?

Gazali (Al-Ghazal) (1058 – 1111)

• Gazali’nin yaşadığı dönemde Büyük Selçuklu Devleti’nin (1037-1194) ve Abbasi Halifeliği’nin (750-1258 ve 1261-1517) içinde bulunduğu siyasal-toplumsal şartlar nelerdir?
• Gazali kelamı nedir? Eşarilik ile ortak yanları nelerdir?
• Gazali’nin İbn-i Sina (Avicenna) (980-1037) başta olmak üzere İslam filozofları ile Antik Yunan/Romalı filozofları ve temelde felsefeyi ele aldığı Tehafütü’l-Felasife isimli kitabında filozoflara yönelttiği eleştiriler nelerdir?
• İbn Rüşd’ün (Averroes) (1126-1198) Gazali’ye yanıt olarak yazdığı Tehafüt el-Tehafüt el-Felasife isimli eserde Gazali’ye yöneltilen eleştiriler nelerdir?
• Gazali’nin Selçuklu sultanı Melikşah’ın oğlu Muhammed Tabar’a hitaben yazdığı Nasihatü’l Müluk (Devlet Başkanına Öğütler) eserinde sultana verdiği öğütler nelerdir?
• Gazali felsefesinde “akıl”ın yeri nedir?
• Gazali’ye göre yöneticinin erdemi ne olmalıdır?
• Adil yöneticiler ile zalim yöneticiler arasında hangi farklar vardır?
• Gazali’nin “eğer yöneticileriniz sizi adil yönetiyorsa, Allah sizin halkınızdan razı demektir” sözü ile Augustinus’un siyaset felsefesi arasında ne tür bir benzerlik bulunur?
• Yöneticiler neden her zaman yardımcılardan faydalanmalıdır?

İbn Haldun (1332 – 1406)

• İbn Haldun’a göre insan neden doğası gereği toplumsal olmak durumundadır?
• İnsanın toplumsallığının bir sonucu olarak devlet neden doğal bir zaruriyettir?
• İbn Haldun, toplum ve devlet kategorilerini neden birbirlerinden ayırmıştır?
• Bir toplumda toplumsallığın, kurumların ve en nihayetinde farklı işbölümlerine bağlı olarak gelişen farklı kültürlerin incelenmesi anlamında umran biliminin, bugünkü terminolojide bir karşılığı var mıdır?
• İbn Haldun’a göre, Muhammed Peygamber zamanında kurulan ilk İslam devletinin niteliği monarşiye mi yoksa teokrasiye mi daha yakındır?
• İlk İslam devletinden Emevi Hanedanlığı’na (661-750) geçiş sürecinde devletin niteliğinde bir değişiklik yaşanmış mıdır? Neden?
• Asabiyye nedir? Hangi faktörlere bağlı olarak doğar, gelişir ve yok olur?
• Asabiyye kavramı, İslam’daki pratik devlet anlayışında ve rejim değişikliklerinde yaşanılanları açıklamak için nasıl kullanılabilir?
• İbn Haldun’a göre toplumlar kendi aralarında veya tarihsel bir boyut içerisinde nasıl farklılaşır?
• Bedevi toplum nedir?
• Hadari toplum nedir?
• Bedevi toplumlardan hadari toplumlara geçiş sürecinde hangi toplumsal, ekonomik (üretimsel), kurumsal ve siyasal değişimler gözlemlenir?
• İbn Haldun, adalet kavramı üzerinden nasıl bir devlet tanımı geliştirmiştir?
• Devletlerin doğal ve tarihsel bir süreçte hayat evrelerini tamamlamaları anlayışı, İbn Haldun’un düşüncesini tarihsel determinizme dahil eder mi?
• Devletlerin aşamaları/dönemleri/tavırları nelerdir? Herhangi bir devletin bu süreçlerden kaçışı mümkün olabilir mi?
• İbn Haldun’a göre devletleri birbirinden ayıran akli siyaset, medeni siyaset ve dini siyaset anlayışları arasında hangi farklılıklar bulunmaktadır? Hangi siyaset anlayışı, İbn Haldun’da ideal yönetime denk gelmektedir?

6. ve 7. Haftalar – Modernite ve Modern Siyasete Giriş

– Film: Inglorious Basterds (Yön. Quentin Tarantino, 2009)

– Podcast’ler: BBC4, In Our Time (Machiavelli – 1 & 2)

“Modernite” Kavramı

• Modern olan nedir?
• Modernite kavramı, zamana-mekana bağlı şekilde değişmekte midir? Nasıl?
• Modernitenin bir tarihi var mıdır?
• Skolastik düşüncenin sona erme nedenleri nelerdir?
• Rönesans nedir? Nasıl başlamıştır?
• Reform nedir? Nasıl başlamıştır?
• Karşı-reform nedir? Nasıl başlamıştır?
• Coğrafi keşifler nedir? Nasıl başlamıştır?
• Modern olan ile dinin ilişkisi nasıl ele alınabilir?
• İnsanın modernitedeki yeri nedir?
• Johan Huizinga’nın tanımlamasıyla ‘Orta Çağ’da gün batımı’ nasıl ve hangi koşullarda gerçekleşmiştir?

Niccolò Machiavelli (1469 – 1527)

• Machiavelli’nin yaşadığı dönemde, bugün İtalya olarak anılan coğrafyanın siyasal ve toplumsal koşulları nelerdir?
• Machiavelli’nin yaşadığı Floransa’da yaşanan Mediciler, Savonarola ve Cumhuriyet rejimleri arasındaki farklar nelerdir?
• Machiavelli ile özdeşleştirilen ‘İtalyan birliğini sağlama’ ethosu neden önemlidir?
• Machiavelli neden hem reformcular hem Kilise/karşı-reformcular tarafından ‘lanetlenmektedir’?
• Machiavelli’de “eşyanın filli gerçekliğine dönüş” anlayışına göre ‘var olan’ ile ‘var olması gereken’ arasında hangi farklılıklar bulunmaktadır?
• Machiavelli’de “olayların tarihsel birliği” ve “tarihsel nedensellik” anlayışları hangi varsayımları içermektedir?
• “İnsan doğasının değişmezliği”ni savunan Machiavelli’ye göre bu doğa nasıl şekillenmektedir?
• İktidar (power) nedir?
• Siyaset nedir?
• Siyasal iktidar (political power) nedir?
• Siyasal realizm nedir?
• Machiavelli’nin Prens (Il Principe – 1513) ve Söylevler ve Ttitus Livus’un On Kitabı Üzerine (Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio – 1517) eserleri arasında hangi ortak noktalar ve hangi temel farklılıklar bulunmaktadır?
• Prens‘e göre insan eylemini etkileyen iki temel güç, virtù ve Fortuna, nedir? Bu iki kavram ışığında siyaset ve siyasal iktidar nasıl tanımlanmaktadır?
• Prens’e göre başarılı bir yöneticinin özellikleri neler olmalıdır?
• Prens‘te ahlak ile siyaset kavramı hangi noktalarda kesişmekte ve hangi noktalarda çakışmaktadır?
• Prens‘te insan doğası ile yöneticinin eylemleri hangi koşullarda birlikte düşünülmektedir?
• Prens‘e göre bir devletin yasaları, ordusu ve savaş anlayışı nasıl tanımlanmaktadır?
• Prens‘te toplumsal çatışmanın hangi özellikleri siyasal iktidarın meşruiyet kazanması veya kendini sağlamlaştırması anlamında kilit rol oynamaktadır? Machiavelli’ye göre toplumsal düzen ile toplumsal çatışma arasında nasıl bir tercih söz konusu olmalıdır?
• Prens‘te din olgusunun ‘araçsallaştırılması’ndan söz edilebilir mi? Nasıl?
• Raison d’état (hikmet-i hükümet) nedir?
• Söylevler‘e göre tarihte hangi toplumlar ilerleme göstermiştir ve siyasal açıdan ‘ilerleme’ neden önemlidir?
• Söylevler‘de ‘özgürlük’ kavramı nasıl tanımlanmaktadır?
• Söylevler‘de yer aldığı şekilde ortak iyi nedir? Neden bireysel iyi’den daha önemlidir? Aristoteles’in ortak iyi kavramından hangi noktalarda ayrılmaktadır?
• Söylevler‘e göre cumhuriyet (Republic) nedir? İçsel ve dışsal özellikleri nelerdir?
• Söylevler‘de tasvir edildiği şekilde bir Prens’i, soyluları ve halkı aynı anda içeren bir Cumhuriyet rejimi, siyasal iktidar açısından neden önemlidir?
• Söylevler‘e göre bir Cumhuriyet’te ortak iyiler nasıl kurumsallaştırılır ve ‘kamusal eşya’ (res publica) haline dönüştürülür?
• Söylevler’e göre bir Prensliğin kuruluş aşamasındaki şiddet neden meşru sayılmalıdır?
• Söylevler‘de devlet ile birey arasındaki ilişki virtù açısından nasıl tanımlanabilir?

8. ve 9. Haftalar – Toplumsal Sözleşme Geleneği

– Film: The Village (Yön. M. Night Shyamalan, 2004)

– Podcast’ler: BBC4, In Our Time (The Social Contract) (Sovereignty) (Hobbes) (Kant); Partially Examined Life (Rousseau), (Locke)

Thomas Hobbes (1588 – 1679)

• Hobbes’un yaşamı süresince İngiltere’deki toplumsal-siyasal durum hangi aktörlerin ve fikirlerin etkisi altındadır?
• “Crown in Parliament” nedir?
• “Gunpowder Plot” nedir?
• “Commonwealth” nedir?
• Hobbes’un skolastik felsefeye yönelik eleştirileri nelerdir?
• Galileocu ve Keplerci Yeni Bilim, insanla ve toplumla ilgili bilimlere nasıl aktarılabilir?
• Hobbes’un materyalist bilgi kuramı ve rasyonalizmi, Machiavelli’nin var olan ile var olması gereken kategorileri arasında yaptığı karşıtlıktan hangi yönlerden ayrılmaktadır?
• Kinesis nedir?
• Cisimlerin özelliklerine göre felsefe/bilim nasıl kategorize edilebilir?
• İnsanlar ile hayvanlar arasındaki ortak hareketler ve farklı hareketler nelerdir?
• İmgelem (imagination) nedir? Çaba (endeavor) nedir?
• Hobbes’ta doğa durumunu (state of nature) ortaya çıkaran faktörler nelerdir?
• Doğa durumunun sonuçları nelerdir?
• Doğal hak (ius naturale) ile doğal yasa (lex naturalis) arasındaki temel farklılık nedir?
• Doğal yasanın birincil ve ikincil kaynakları nelerdir?
• Leviathan nedir? İnsanlar neden bir Leviathan’a ihtiyaç duyar?
• Leviathan tarihsel midir, evrensel midir?
• Leviathan doğal mıdır, yapay mıdır?
• Leviathan’ı ortaa çıkartan sözleşmenin tarafları, temel kuralları ve özellikleri nelerdir?
• Leviathan’ın hakları ve görevleri nelerdir?
• Uyrukların hakları ve görevleri nelerdir?
• Egemenlik (sovereignty) nedir? Hangi temel özelliklere sahiptir?
• Hobbes’ta yönetim biçimlerinin önemli bir yer teşkil etmemesinin sebepleri ne olabilir?
• Hobbes’ta din ile devlet ilişkisi nasıl anlaşılmalıdır?

John Locke (1632 – 1704)

• Hobbes’un yaşamı süresince İngiltere’deki toplumsal-siyasal durum hangi aktörlerin ve fikirlerin etkisi altındadır?
• İngiltere sokaklarında ortaya çıkan Düzleyiciler (Levellers) – Kazıcılar (Diggers) kamplaşmasının fikirsel temelleri nelerdir?
• İngiltere Parlamentosunda ortaya çıkan Whig – Tory kamplaşmasının fikirsel temelleri ve bugünkü yansımaları nelerdir?
• “Glorious Revolution” nedir?
• William of Orange’ın Krallığa getirilmesi, İngiltere’de hangi yönetim biçiminin sonu, hangisinin başlangıcı olarak ele alınabilir?
• Locke’un İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme (Essay Concerning Human Understanding – 1690) kitabında ele aldığı bilgi felsefesinin temel argümanları nelerdir?
• Tabula rasa nedir?
• İde nedir? İdelerin kaynağı olan deneyimler nasıl sınıflandırılır?
• Adcılık (nominalism) nedir?
• Locke’un İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme‘de ele aldığı ahlak felsefesinin temel argümanları nelerdir?
• İnsan eylemini doğru ya da yanlış yapan üç yasa hangileridir?
• Tanrısal yasa neden önemlidir?
• İnsan, Tanrısal yasayı nasıl bilebilir?
• Locke’un bilgi felsefesi ile ahlak felsefesini birbirinden ayıran temel özellikler nelerdir?
• Locke’un Yönetim Üzerine İki İnceleme (Two Treaties of Government – 1689) kitabının ikinci bölümünde ele aldığı siyaset felsefesinin temel problemi hangi amaç üzerine kuruludur?
• Locke’a göre doğa durumu (state of nature) nedir? Hobbes’un doğa durumu anlayışından farkı nedir?
• Locke’a göre doğal yasa nedir? Hobbes’un doğal yasa anlayışından farkı nedir?
• Eşitlik, özgürlük ve akılcılık olarak sıralanan doğa durumunun etmenleri neden önemlidir?
• Locke’a göre doğa durumu neden bir sözleşme gerektirir? Bu sözleşmenin tarafları, temel kuralları ve özellikleri nelerdir?
• Cezalandırma hakkı (the right to punish) nedir?
• Mülkiyet hakkı (the right of property) nedir? Mülkiyet hakkı neden doğal bir hak (a natural right) olarak görülmektedir?
• Mülkiyet hakkını ortaya çıkaran iki temel varsayım nelerdir?
• Locke’ta emek-mülkiyet ilişkisi nasıl formüle edilmiştir? Bir mal’ın (goods) mülk’e (property) dönüşme süreci nasıl anlaşılmaktadır?
• Mülk edinmenin doğal sınırları nelerdir?
• Para bir mülk müdür? Paranın devreye girmesi, mülk edinmenin doğal sınırlarını nasıl etkiler?
• Toprak sahipleri ile toprak sahibi olmayanlar arasında nasıl bir mülkiyet ilişkisi mevcuttur?
• Mülkiyeti genişletme/biriktirme hakkından söz edilebilir mi?
• Locke’a göre doğal mülkiyet hakkının temelinde bulunduğu uygarlaşma süreci, nasıl bir sözleşme ortaya çıkartmalıdır?
• Locke’un siyaset felsefesinde toplumsal sözleşme (social contract) ile siyasal sözleşme (political contract) arasında bir fark var mıdır?
• Doğa durumundan sözleşmeye geçişi gerektiren faktörler nelerdir?
• Sözleşmenin doğurduğu bir siyasal iktidar (devlet) neden gereklidir?
• Sözleşmenin temel amacı nedir?
• Toplumun hangi kesimleri, söz konusu sözleşmeye taraf olamaz?
• Sözleşmenin getireceği uygar yönetimin meşruiyeti (legitimacy) ne zaman geçerli olur?
• Rıza (consent) ve güven (trust) faktörleri sözleşme açısından neden önemlidir?
• Bireyi önce topluluk, ardından da toplum yapan sözleşme oy çokluğu (majority) mu, yoksa oy birliği (unanimity) mi gerektirir?
• Locke’un “uygar yönetim” taslağına göre egemen iktidarın sınırları nelerdir?
• Locke’ta bugünkü manada bir güçler ayrılığından (separation of powers) söz edilebilir mi? 
• Anayasal monarşi (constitutional monarchy) nedir?
• Herhangi bir siyasal iktidar ne zaman meşruiyetini kaybeder?
• Despotik iktidar nedir?
• Locke’a göre toplumlar ne zaman direnme haklarını (the right to rebel) kullanabilir?

Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778)

• Rousseau’yu Antik Yunan filozofları (ve özellikle de Sokrates) ile benzeştiren ve onlardan ayıran temel düşünceleri nelerdir?
• Rousseau’da doğrudan kullanılmasa da, sıklıkla kendisi ile özdeşleştirilen “mutlu vahşi” (noble savage) kavramı neyi ifade etmektedir?
• Etik rasyonalizm (ethical rationalism) nedir?
• Rousseau’ya göre uygar burjuva toplumunun yücelttiği toplumsal değerler nelerdir ve bu değerlerin varlığı ne gibi sorunlara yol açmaktadır?
• Rousseau’nun İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Söylev (Discours sur l’origine et les fondements de l’inégalité parmi les hommes – 1754) eserinde “eşitsizlik” kavramı hangi nedenlerle “en büyük kötülük”ün temeline yerleştirmiştir?
• Rousseau’da “doğa durumu” (state of nature) nasıl kurgulanmaktadır?
• Rousseau’daki insanın kendini korkuma güdüsü ile Thomas Hobbes’taki kendi-güvenlik kavramı birbirinden nasıl ayrılmaktadır?
• İnsanı hayvandan ayıran temel özellikler ve bu özelliklerin sonuçları nelerdir?
• Doğa durumunun uygarlığa dönüşme süreci doğal mıdır, yoksa dış etkenler nedeniyle mi gerçekleşmektedir?
• Rousseau’nun “ikinci doğa durumu” olarak adlandırdığı toplumsallığa geçişin dört temel evresi nelerdir? Bu süreçlerde “ilk devrim” (first revolution) ve “büyük devrim” (grand revolution) kavramları neyi ifade etmektedir?
• Rousseau’daki özel mülkiyet (private property) kavramı ile John Locke’un özel mülkiyet anlayışı birbirinden nasıl ayrılmaktadır?
• Uygar toplumun “yalancı sözleşmesi” (pseudo-contract) nasıl ortaya çıkar, bu sözleşmenin tarafları kimlerdir ve bu sözleşme hangi söylemler etrafında şekillenmiştir?
• “Toplumsal köle” (social slave) olarak insan neden yalnızca mülksüzleri değil, toplumdaki herkesi kapsayan bir sıfattır?
• Rousseau’da “gerçekte var olmak” (étre) ile “-mış gibi görünmek” (paraitre) ve “kendini sevme” (amour de soi) ile “benlik sevgisi” (amour-propre) kavramları arasında hangi önemli ayrımlar bulunmaktadır?
• İnsanlar neden “başkalarına zincir vurabilmek için, kendileri zincirler taşımayı kabul eder”?
• Rousseau’nun Toplumsal Sözleşme, Ya da Siyaset Hukuku İlkeleri (Du contrat social ou Principes du droit politique – 1762) eserinde kurguladığı yeni toplumun temel özellikleri nelerdir?
• Kurgulanan yeni toplumsal sözleşmede “devlet,” “egemen” ve “egemen güç” kavramları arasında nasıl bir farklılaşma bulunmaktadır?
• Kurgulanan yeni toplumsal sözleşmede “vatandaş” (citizen) ile “uyruk” (subject) arasında nasıl bir farklılaşma bulunmaktadır?
• Kurgulanan yeni toplumsal sözleşmede “soyut halk” ile “somut halk” arasında nasıl bir farklılaşma bulunmaktadır?
• Bireylerin özel iradeleri ve oybirliği ile imzaladığı toplumsal sözleşme, kamusal bütünü nasıl yaratır ve yaratılan bu kamusal bütün nasıl kendine has bir kişilik kazanır?
• Rousseau’da “genel irade” (general will) kavramı nasıl anlaşılır, “herkesin iradesi”nden (the will of all) nasıl ayrılır?
• Genel iradenin özellikleri nelerdir?
• Genel iradeyi tesis eden “oy verme” süreçleri nasıl anlaşılır?
• Toplumsal sözleşmenin temel amaçları nelerdir?
• Doğal insan ile toplumsal köle insanın sentezi olarak “toplumsal özgür insan” nasıl meydana getirilir?
• Toplumsal özgür insan ile genel irade arasında nasıl bir ilişki mevcuttur?
• Rousseau’da egemenlik nasıl tanımlanır? Egemenin özellikleri nelerdir?
• John Locke’taki güçler ayrılığı ile kıyaslandığında, Rousseau’nun güçler ayrılığı anlayışı nasıl farklılaşmaktadır?
• Genel irade ile belirlenen egemen yasalar, neden öncesinde bir yasa-koyucuya ihtiyaç duymaktadır?
• Yasaların işlevleri nelerdir?
• İnsan toplumsal yasalara uyarak/boyun eğerek, “gerçek özgürlüğü”nü nasıl kazanır?
• “Doğal özgürlük” ile “toplumsal özgürlük” arasında nasıl bir farklılık mevcuttur?
• Eşitlik neden özgürlüğün ön şartıdır?
• “Doğal haklar”ın “pozitif haklar”a dönüştürülme sürecinde devlet-birey ilişkisi nasıl şekillenmektedir?
• Pozitif hakların özellikleri nelerdir?
• Kamusal alan (public sphere) ile özel alan (private sphere) nasıl ayrışmaktadır? Bu ayrışmanın temel yürütücüsü kimdir?
• Rousseau’nun kurguladığı toplum sözleşmesi bir sivil toplum (civil society) içermekte midir? Bu anlamda devletin “totaliterlik” özelliğinden söz edilebilir mi?
• Rousseau yasaları belirleyen irade (auctoritas) olarak yasama (legislative body) ile yasaları uygulayan güç (potestas) olarak yürütme (executive body) arasında neden bir ayrıma gitmiştir?
• Bir hükümet biçimi olarak demokrasi ile bir devlet biçimi olarak Demokrasi arasında nasıl bir farklılık bulunmaktadır?
• Rousseau’nun halk-devleti ile Thomas Hobbes’un kral-devleti birbirinden nasıl ayrılmaktadır? Rouseau’nun kurgusunun hala bir çeşit Leviathan olduğu iddia edilebilir mi?
• Halk-devletin kuruluşundan önce toplumsal bir devrim gelmek zorunda mıdır? Bu devrimin olumlu ve olumsuz, ne tür sonuçları olacaktır?
• Hükümetin genel irade ile çatışmaması için nasıl bir yurttaşlık bilinci geliştirmek gerekmektedir?
• Rousseau’nun yurttaşlık bilincinin ortaya çıkartılmasında “vatanseverlik” (patriotism) ve “yurttaşlık dini” (citizen’s religion) kavramlarını kullanma nedenleri nelerdir? Bu kavramlar hangi araçlar sayesinde halka ‘öğretilmektedir’?
• Rousseau’nun toplum sözleşmesi, hükümete isyan etmeyi hangi koşullarda meşru saymaktadır?

10. ve 11. Haftalar – Aydınlanma, İdeoloji ve Siyaset

– Film: Snowpiercer (Yön. Bong Joon Ho, 2013)

– Podcast’ler: BBC4, In Our Time (Montesquieu) (Tocqueville) (Marx)

Charles-Louis Montesquieu (1689 – 1755)

• Montesquieu’nün bilimsel yöntemi, öncül siyaset teorisyenlerinden nasıl ayrılmaktadır?
• 17. ve 18. yüzyıl Fransa iç siyasetinin, Montesquieu’nün düşüncelerine nasıl bir etkide bulunduğu söylenebilir?
• Fransız Aydınlanması’nın hangi temel kavramları, Montesquieu’nün düşüncelerini etkilemiştir?
• Montesquieu’nün siyasi modellerinin, Toplumsal Sözleşme geleneklerinden farkları nelerdir?
• “Yönetim doğası” kavramı ne anlama gelmektedir?
• “Yönetim ilkeleri” kavramı ne anlama gelmektedir?
• Yönetim ilkelerini dolaylı yoldan etkileyen tarihsel değişkenler nelerdir?
• Montesquieu’de istikrarlı/sürdürülebilir bir yönetimin oluşması için ilke-doğa uyumu neden gerçekleşmelidir?
• Montesquieu’nün siyasal modelinin belirlenimci (determinist) olduğu öne sürülebilir mi?
• Cumhuriyet, Monarşi ve Despotizm yönetim biçimlerinin birbirlerinden farkları ve üzerine kurulduğu ilkeler nelerdir?
• “Ara erk” nedir?
• “Erkler ayrımı” (separation of powers) neden ve nasıl gerçekleşmelidir?
• Yasama (legislative), yürütme (executive) ve yargı (judicial) erkleri, birbirleri ile nasıl bir ilişki içindedir?
• “Bağımsızlık” ve “özgürlük” kavramları birbirinden nasıl ayrılmalıdır?
• Montesquieu’de bir kapitalizm öngörüsünden söz edilmeli midir?
• Montesquieu’ye göre dinin, toplumsal/siyasal yaşamdaki rolü ne olmalıdır?

Alexis de Tocqueville (1805 – 1859)

• Tocqueville’in Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmesine ve incelemelerde bulunması neden olan faktörler nelerdir?
• Amerikan ve Fransız demokrasileri arasındaki temel farklar nelerdir?
• Tocqueville’e göre “eşitlik” (equality) ve “özgürlük” (liberty) kavramları nasıl ayrıştırılmalıdır?
• Aristokratik yönetim ile demokratik yönetim arasındaki temel farklar nelerdir?
• Tocqueville’e göre “bireysellik” (individualism) ve “bencillik” (selfishness/egotism) kavramları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar, ve bunların siyasal yansımaları nelerdir?
• Tocqueville’in siyaset teorisinde sivil toplumun (civil society) rolü neden önemlidir?
• Merkeziyetçilik (centralism) nedir ve neden işleyen bir demokrasi için merkeziyetçilikten kaçınılmalıdır?
• Bireyin “politikadan uzaklaşması” (depolitization) neden toplum açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır?
• “Genel oy hakkı” (universal suffrage) nedir?
• “Örgütlenme hakkı” (right of organization/association) nedir?

Karl Marx (1818 – 1883)

• Marx’ın felsefesinde bir “insan doğası”nın varlığından söz edilebilir mi?
• Siyasal olarak tanımlanan Platoncu, Aristotelesçi, Hobbesyen, Rousseaucu, Lockeçu vb. “doğal durum”un Marksist felsefeye yansıması nasıl gerçekleşmektedir?
• “Tür varlığı” (species being) nedir?
• Tarihsellik (historicity) nedir? Tarihsellik ile evrensellik (universality) arasındaki temel farklar nelerdir?
• Toplumsallık (collectivism) nedir?
• Diyalektik nedir?
• Marx’ın Georg W. F. Hegel’in idealist diyalektik yöntemine en temel itirazı nedir?
• Marx, Ludwig Feuerbach’ın Hristiyanlık eleştirisinin temelini oluşturan materyalizm kavramını kendi yöntemine nasıl adapte eder?
• Friedrich Engels’e göre tarihsel materyalizm (historical materialism) nedir?
• Tarihin taşıyıcıları sınıflar nasıl oluşur?
• Artı-değer (surplus value) nedir?
• Artı-değerin bir sınıftan diğerine akışı üzerine kurulu olan kapitalist ekonomik sistem neden krizlere açıktır?
• Kapitalizmin yapısal krizleri neden bir işçi devrimine yol açmak zorundadır?
• Mülksüzleştirme (dispossession) nedir?
• Özgürleşim (emancipation) nedir?
• Sosyalizm ile komünizmin farkı nedir?
• Ekonomik determinizm nedir?
• Yapı (structure / base) ile üst-yapı (super-structure) arasındaki fark ve ilişki nedir?
• Meta fetişizmi (commodity fetishism) nedir? Nasıl ortaya çıkar?
• Yabancılaşma (alienation) nedir? Yabancılaşmanın işçiler arasında neden olduğu sonuçlar nelerdir?
• Yabancılaşmadan kurtulmak mümkün müdür?
• Şeyleşme (reification) nedir?
• Marx’ın Hegel’deki devlet (state), siyasal toplum (political society) ve sivil toplum (civil society) ayrışmasına yaptığı temel itirazlar nelerdir?
• Marx’ın siyaset felsefesinde “olan” ve “olması gereken” arasında yapılan bir farklılıktan söz edilebilir mi?
• Marx’ta “yurttaşlık” kavramı nasıl ele alınmaktadır?
• Marx’ın demokrasi anlayışı nasıl açıklanabilir?
• Marx’a göre ideoloji nedir?
• Camera obscura nedir?

12. Hafta – Yirminci Yüzyıla Başlarken

– Film: Manderlay (Yön. Lars von Trier, 2005)

– Podcast: BBC4, In Our Time (Nietzsche) (Schopenhauer)

Friedrich Nietzsche (1844 – 1900)

• Nietzsche’nin felsefesinin merkezinde yatan modernitenin décadence‘ı ile anlatılmak istenen nedir?
• Nihilizm (hiççilik) nedir?
• Nihilizmin temelinde yatan iki temel kaynak nelerdir?
• Nietzsche’ye göre “değer” nedir?
• Nietzsche’de bir “insan doğası”nın varlığından söz edilebilir mi?
• Modern insanın psikolojik olarak evrilme olasılığı bulunan üç farklı “insan tipi” nasıl ortaya çıkabilir?
• Sürü insanı olarak adlandırılan bireyin özellikleri nelerdir?
• Nihilist insan olarak adlandırılan bireyin özellikleri nelerdir?
• Tüm nihilist insanlar aynı mıdır? Nihilizmin farklı bir kategorizasyonundan söz edebilmek mümkün müdür?
• Üstinsan (Übermensch) nedir?
• Güç istenci (Wille zur Macht) nedir ve neden insanlık için gereklidir?
• Nietzsche’nin “köle ahlakı” ile “efendi ahlakı” arasında kurduğu karşıtlığın temel dayanak noktaları nelerdir?
• Ahlaktanımazcılık (immoralism) nedir?
• Nietzsche’nin kuramsallaştırdığı şekilde hınç (Ressentiment) nedir?
• Sokratesçi-Platoncu rasyonalizme yönelik en temel Nietzscheci eleştiriler nelerdir?
• Platonculuktan Hıristiyanlığa geçiş ve “öte dünya” ilişkisi nasıl şekillenmiştir?
• Modernitenin yaptığı doğa-Tanrı ayrımı hangisinin lehine işlemektedir?
• Eşitlik neden toplumsal bir anomalidir?
• Eşitlikten türeyen siyaset biçimlerinden seküler demokrasi, sosyalizm ve liberalizm arasındaki farklar ve benzerlikler nelerdir?
• Nietzsche’nin bir aristokrasi savunucusu olduğu iddia edilebilir mi, nasıl?

Nietzsche’nin Platon’a yönelik eleştirileri ve Platon ile olan benzerlikleri nelerdir?